Aberri. (Osoro'tar Gotzon'ari)

Litargi

 1

 Gizon koskor bat ikusi nuben

 lengo illuntze batian

 zalaparta iskanbillakin

 arrazoyaren kaltian,

 orrengatikan agertu nazu

 zerbait esan bearrean

 gaur lotan dauden euzko biotzak

 esnatutzen diranean

 gu bezelaxen jarriko dira

 Euzko bide zuzenean.

 2

 Euzkotarrak len zer izan ziran

 eta gaur nola geraden

 argi ta garbi ezarritzea

 gogoak eman dit emen,

 antziñatikan gura asabak

 aske bizitu ziraden,

 besten etxia zuzendu nayaz

 naste sartu ziran urren,

 orra zergatik besteren mende

 gaur arkitutzen geraden.

 3

 Elkartu gabe ibillitzea

 beti da euskaldunena,

 on izan da erru aundiya

 galtzeko bere almena,

 indartsua len izanagatik

 Alkeriya ta galmena,

 zapuzkeri ta billakeriyaz

 lur jorik kaskal urrena,

 zatiturikan besteren morroi

 ekarri du ondorena.

 4

 Euskal-erriya bi zati egin

 zaigula dtl nik aditzen,

 on orrela gertatutziak

 ez nau batere arritzen

 ez bai dakigu euzkotar orok

 anai bezela maitatzen;

 Sozkaldetikan gabiroi tzar lez

 bi anai arrapatutzen,

 atzapar zorrotz pozi edenaz

 Pantze aspaldi asi zen

 5

 Sei anai izan, bi arrapatu,

 Naparra bitan zatitu,

 zitalkeriyak orrelakuak

 beti egin izan ditu,

 Napar zati bat euzkotar utzi

 bestea frantzes biurtu,

 une berean gure anayak

 ¿Euzko ta Prantzez arkitu?

 ez iñoiz iñun iñolaz ere

 ezin liteke sinistu.

 6

 Lapurdi eta Zuberoa ziran

 Benapar-akin batian

 samintasunez zori gaiztoan

 arrapatubak katian,

 Euzkotar ayek bitarten ziran

 bizi askatasunian,

 geroztik berriz erridi oyek

 dirade Prantze mendian,

 Euzkotar izan Prantzesak uste

 orain urtiak juanian.

 7

 Bildurrarekin Gipuzkoa zan

 laguntza billa urrena,

 zanpaturikan arki etzedin

 Gaztela "errege"-gana

 izena bakar ezarritzea,

 aski zala berarena

 lege arauak egite ori

 Gipuzko batzarrarena,

 askatasuna orra or garbi

 gure aitona zarrena.

 8

 Milla berreungarren urtean

 Gipuzko Gaztelarekin

 onela aitu ta elkartu zan

 "errege" Jaun artzeakin,

 Kastillakua "erregea" bai,

 Jaun bakar Gipuzkoakin,

 ezin legerik ikutu eiken,

 morroi bat lez zan gurekin,

 orra or garbi askatasuna

 Gipuzkoarrak berekin. '

 9

 Milla irureun ogei ta amabi

 urtean degu urrena,

 Araba ere Gipuzko gisa

 juan zan Gaztelakuena,

 bildox zai larri nai aizukean

 agertu otsoarena,

 pozikan bayetz len bat banuen

 orain badet bigarrena,

 billakerikan zatitutzea

 izanikan ondorena,

 10

 Bizkai-ko Jauntzat Jon irugarren

 zegon beatzi urtean

 milla irureun irurogeita

 emeretzi garrenean,

 beraren aita "Kastil errege"

 aurrez zegona "kortian"

 ill ta semea jarria zute

 aitaren leku berean,

 ango "errege" Bizkaia-ko Jaun

 izanik biak batean.

 11

 Gauz ori bera gerta izanda

 beste garai batian,

 "Karlos" lenengo Españakoa

 bostgarren Alemanian,

 bi erridi edo "nazioak"

 "errege" baten mendian.

 Alemana etzan Españarra,

 Bizkaya era berian

 ezin iñola izan liteke

 endaz ez dan bitartian.

 12

 Gipuzko, Bizkai eta Araba

 era orretan bizitzen

 Euzko odola eta oiturak

 asi ziraden nastutzen

 izaera on jator bikaña

 uste gabean galdutzen,

 atzerritarrak giro geyago

 beren biotzak okertzen,

 ondorenian asi ziraden

 anai Naparra lotutzen.

 13

 Eun ogei ta amairu urte

 igaro ondorenian

 Naparra ere menperaturik

 sartu zute barrenian,

 azpitik "Alba dukea" baitzan

 sayatuba gogorrian,

 Gipuzkoarrak ausarki aski

 zituala aldamenian,

 euzko anayak azpiratuaz

 Belateko lasarrian.

 14

 Atzerrikuaz bat egiñikan

 anai euzkoa menpetu

 Belate mendiko jasarrean

 Naparra zuten zatitu,

 itxuraz ordain saria bear

 nola bait ere agertu,

 amabi "kañoi" anai naparrai

 bai zizkaten arrapatu;

 orrengatikan Gipuzkoarrak

 bere ikurdian ditu.

 15

 Euskal erriya bizitu zana

 batu gabe alkarrekin,

 eta orretan lotu ziraden

 "Gaztela erregeakin",

 oldoztu gabe luzatutzera

 morroi jartzea berekin,

 orra zertara etorri geran

 oyen itxumenarekin,

 artu emanik ezpagendu lez

 zañetako odolarekin.

 16

 Ondorenian ustez pakea

 guztik jarririk batera,

 baña urren zan " Lei-salika" gaz

 erriya asi nastera,

 "Isabel" ezin jarri zeikela

 "Korten" erregin ostera,

 bostgarren "Karlos" batzuk zioten

 jaso bear da orrera,

 zoraturikan odol isurtzen

 ortik euzkoen galera.

 17

 Euzkoak ¿zer ikusi zeukaten

 Gaztelako gudarekin?

 eskubidea zer naitarako

 ¿ez al zeukaten berekin?

 milla zortzireun oitamairuan

 Fuero, relijioakin,

 nasturik oso berena etzan

 gauza beresiarekan,

 odol isurtzen asi ziraden

 anayak anayarekin.

 18

 Erri ta ibar, baso ta mendi

 Euzko odola isurtzen,

 sei urte gogor ikaragarri

 anayak anaya iltzen,

 noiz bait ere asi ziraden

 era onetan aspertzen,

 Maroto berriz Esparterokin

 gauzak ongi antolatzen

 maltzurkeriyaz ziran Bergaran

 baturik alkar laztantzen.

 19

 Milla zortzireun oita emeretzi

 garren urtia tristia,

 "Kastill" aldeko "Kortean" gogor

 eten ziguten estia,

 "Sin perjuicio Constitucion"

 ezarririkan legia

 "Aduana" ta gure atiak

 arturik beste bidia,

 ordu ezkeroz irabaziak

 aruntz alditubak dira.

 20

 Urte batzubek pake itxuran

 berriz laster zan nastia

 zazpigarrengo Karlos-engatik

 bigarrenez gudatia,

 lenbizikua nastu zan gisa

 emanik "errematia",

 lau urte gudan ibil ondoren

 Euzkotarrentzat kaltia,

 kontribuziyo ta gudaritza

 ordutikan da botia.

 21

 Gure aurrekok nasten sarturik

 lortu zuten auleriya,

 gaur indarra da arrazoi ordez

 gure gañetik jarriya

 ¿besten etxian zertako sartu?

 nasteko Euskal-erriya,

 ondoren txarra ekarri digu

 orain dago elbarriya,

 alare batzuk aulago jarri

 nai dute errukarriya.

 22

 Utzi ditzagun alde batera

 naste ta ergelkeriyak,

 antziña zuten jantzi berakin

 ager ditezen erriyak,

 piztu ditzagun gure iskuntza

 eta oitura garbiyak,

 Uriyan dantza jolas bikañak,

 mendiyan oyu irrintziyak,

 Euzkotar jator ager gaitezen

 arrebak eta anayak.