Uzt 24 20

14 poema Paco Urondorenak

Duela lau urte, ekainaren 17an, jarri genituen online Paco Urondoren hainbat poema, Argentinako Armadak hil zuela 40 urte bete zirenean. Ekintzaile politikoa, esan genuen “oroz gain” idazlea zela: Argentinako poesigintzaren berritzaileetako bat, kazetaritza, antzerkia eta poesia landu zituen, 46 urte zituela hil zuten arte. 2019 amaierako Maiatz aldizkarian, 69. zenbakian, haren 14 poema euskaratu ditu Josu Jimenez Maiak, orain hemen eskaintzen dizkizuegunak.

Uzt 17 20

Lev Tolstoiren Bulkarenak

Yasnaia Polianako eskolako haurrentzak idatzitako ipuinetako batzuk dira Bulkarenak izenarekin jarri ditugunak. Bulka izeneko zakurra protagonista dituztenetako batzuk, Lev Tolstoik 1871 eta 1875 bitartean idatziak. Haurrentzako ipuinak, baina Tolstoiren idazkeraren txinparta dutenak. Idatz&Mintz aldizkariaren 68. zenbakirako Xabier Bovedak euskaratuak, hemen eskaintzen dizkizuegu.

Eka 01 20

David Samoiloven mendeurrena

1920ko ekainaren 1ean jaio zen, duela mendebete, David Samoilov. “Poeta”, haren omenezko Moskuko oroitarriak dioenez. Fronteko belaunaldia deitutako taldeko “kide”, sortze lanez gain, itzulpen alorrean ere lan handia egin zuen. Sobietar Batasuneko idazleei eskainitako Maiatz aldizkariko 12. zenbakian poema bi euskaratu zituen Itxaro Bordak, hemen dakartzagunak.

Mar 07 20

Slawomir Mrozek-en bost kontakizun

Umore surrealistaz eta ukitu groteskoz zipriztindutako kontakizun gogoangarrien idazletzat aurkeztu genuen duela zazpi urte, abuztuan zendu zelarik, Slawomir Mrozek, antzerkigile eta marrazkilari aparta ere izan zena. Poloniako literaturako erreferenteetako bat XX. mendean, bost narrazio euskaratu berri ditu Xabier Bovedak, eta Labayru aldizkariaren 67. zenbakian kaleratu. Hemen irakur ditzakezu.

Ots 06 20

George Steinerren heriotza

Otsailaren 3an zendu da George Steiner pentsalari  eta literaturaren teorikoa. Literatura konparatuan eta itzulpengintzaren alorreko ikerlaria,  lan esanguratsuak egin zituen literatur-kritikaren eremuan, Mendebaldeko literaturaren eremuan. Hainbat egunkari eta aldizkaritako kolaboratzailea, fikzioa eta poesia ere idatzi zituen. Zubizabal aldizkariak haren artikulu bat argitaratu zuen 2001ean, Kontraesanen eremu neutrala dira ametsak , haren heriotzan irakurgai jarri duguna.

Urt 02 20

Vicente Huidobroren sei poema

Urtarrilaren 2arekin hil zen Vicente Huidobro, 55 urte lehenago, urtarrilean baita ere, Txilen jaioa. Parisera gaztetan joana, abangoardiari hasieratik atxiki izan zitzaion poeta da, XX. mendearen lehen erdian Hego Amerikako poesiaren berrikuntzan erreferentea izandakoa. Literatur aldizkarietan plazaratu da euskaraz. 1960an Antonio Valverde Ayalde-k ekarri zuen, Olerti aldizkarian plazaratutako hiru poemaz, eta Santi Onaindiak ere agerkari berean eman zigun poema bat 1968an. Geroago Tere Irastortzak itzuli zuen haren poema ezagun baten zatia (Kandela, 1984) eta Jesus Lete Ibaiertz-ek beste bat, Egan-en 1992an argitara emana. Hemen dituzu guztiak.

Urr 04 19

Juan Ramon Jimenezen hamabi olerki

1953an Bingen Ametzagak Platero eta biok euskarara ekarri zuenetik, hainbat izan dira Juan Ramon Jimenez idazlearen lanak eskaini dizkigutenak, Gabriel Aresti, Juan San Martin, Nemesio Etxaniz, Patxi Ezkiaga, Joxemiel Bidador… eta orain Xabier Boveda. Hainbat poetaren lanak euskaratzeko aspaldidanik egiten diharduen lanean Jimenezena ekarri digu oraingo honetan, Labayru aldizkariaren 66. zenbakian: Hamabi olerki.

Uzt 19 19

Roberto Fontanarrosa marrazkilariaren bi ipuin

Roberto Fontanarrosa El Negro idazle eta umoregile grafiko argentinarra izan zen. Rosarion jaio zen 1944an eta bertan hil 2007ko uztailaren 19an. Haren bokazio artistikoa 60ko hamarkadan hasi zen marrazkilari komiko gisa, eta Boogie koipeztoa eta Inodoro Pereyra bezalako pertsonaiak nabarmentzen dira bere biñeten artean. Baina literatura ere landu zuen eta literaturan futbolaren pasioa erakusten digu. Rosario Central taldearen zale sutsua izanik, umorez betetako parodia biziak eskaintzen dizkigu bere ipuinetan. Hona hemen haietako bi, Xabier Bovedak euskaratu eta Idatz & Mintz aldizkarian emanak.

Api 26 19

Gernika eta Lauaxeta
gure literaturan

1937ko apirilaren 26an bonbardatu zuten Gernika. Eta idatzi zaio Gernikari. Idatzi dute euskal idazleek, eta idatzi ere munduan barrena. Faxisten bonbek suntsitutako Gernikan bertan atxilotu zuten Lauaxeta ere, handik lasterrera fusilatu Gasteizen. Gernikari idatzitakoak ekarri gura izan ditugu, gogoratu, eta irakurleari eskeini.
1987ko apirilean Susa aldizkariak Gernika ale berezia plazaratu zuen eta bertan Jose Luis Otamendik, Iñigo Aranbarrik, Mikel Antzak, Edorta Jimenez, Xabier Mendiguren edo Xabier Montoiak. Nazioarteko idazleen lanak euskaratu eta gerrari lotutako pasarte literarioak argitaratu zituzten.

Poetek Lauaxetari
Esteban Urkiaga Lauaxetari ere asko dira idatzi dioten poetak: Salbatore Mitxelena, Gabriel Aresti, Bernardo Atxaga, Ibon Sarasola, Xabier Montoia, Iñigo Aranbarri, Omar Nabarro, Koldo Izagirre eta bestek idatzitako poemak batuak dauzkagu Lauaxeta fusilatu zuteneko 80. urteurreneko albiste honetan.

Herioaren hegala
Iñigo Aranbarri idazleak hitzaldi berezia prestatu zuen 2012an Durangon burutu zen Literatura Eskolarako. Eta hitzaldia liburu bezala argitaratu zen gero. Isiltasunari ostutako testuak aipatzen ditu berak. Bonbapean sortutako literatura batzen du testuak. Munduan izan diren Durango eta Gernika ezberdinak.

Gunter Grass eta Eduardo Galeano
2015eko apirilaren 13an zendu dira bi idazle handi, Eduardo Galeano eta Gunter Grass. Hiltzeko egunaz gain,  badute beste elementu komunik: biek izan zuten aipagai  Gernikako bonbardaketa. Nire mendea liburuko pasarte batean Grassek, eta Ispiluak eta Boca del Tiempo liburuetako banatan Galeanok. Hementxe eskaintzen dizkizuegu hirurak.

Susako liburuetan
Xabier Montoiaren Gasteizko hondartzak liburuan Ikatza bezain beltz ipuina , Edorta Jimenezen Kilkerren hotsak nobela eta bereziki 9. kapitulua, Lutxo Egiaren Paperezko hegazkinak nobelan Gernikak protagonismo berezia du pasarte honetan. Koldo Izagirreren Parisen bizi naiz poema liburuko Bilbo horrela hasten da: erre dugula gernika / irratian peredika / beraiek eta hitleranoek / egin dutena erdika hegazkinak hor inguru / alarmek jo dute ulu / gernika ketan utzita orain / bilbo daukate helburu.

Mar 29 19

Lau ipuin berri

Bere garaiko eta geroko iritziek bat egiten dute Errose Bustintzak ipuinak egiteko duen trebetasuna goratzen. 1930eko hamarkadan, batik bat, eman zituen argitara aldizkarietan, 90era arte liburuan bildu ez zirenak. Haren Gizona gizontxo (Euzkadi, 1935) da ipuina.eus atariak martxoan eskaintzen dituen ipuinetarik bat, emakumezkoaren ahotsa ageri duena erabat gizonezko mundu batean, ipuinaren moraleja halakoa izanagatik ere.  XIX. mendean hainbat lan eta egileren plataforma izan zen Euskal-Erria aldizkarian plazaratu zuen Karmelo Etxegaraik, 1888an, Malko bedeinkatuak, kostunbrismo beteko ipuina, estilo gozoan idatzia. El Bidasoa-n 1955ean argitara emana,  Arrats gorri narrazioan 36ko gerra eta zehazki Irungo borroken inguruko kronika  dagi idazten ez ezik margogintzan nabarmendutako Antonio Valverde Ayalde-k. 1972koa dugu azkena, urte hori izenburuan zeraman liburu kolektiboan argitaratua, Ibon Sarasolaren Oroitzapen desmemorituaren egunek II. Ipuingintza eta orokorrean gure literatura gaur egunera —gaietan, estiloan, pertsonaietan…—jauzia eman zuen garaikoa.

Ots 07 19

Egan aldizkariaren aro berria

2018ko 3-4 alearekin aro berri bati ekin dio Egan aldizkariak, zuzendaritza eta erredakzio batzorde berriaz, ikerketa aldizkari gisa indartuta, baina orain arte bezala literaturaren azterketan eta sorkuntzan oinarrituz euren jarduna. Zenbaki honetan azterketa lanak badakartza (Ainhoa Urzelai, Patxi Salaberri, Iñaki Aldekoa…), eta baita sortze lanak ere, Iñigo Astiz, Angel Erro, Itxaro Borda, Jon Gerediaga, Miren Agur Meabe. Itzulpenak ere bai: Idea Vilariño eta Juana Ibarbourouren bina poema euskaratu ditu Ainara Maia Urrozek, eta Francis Scott Fitzgeralden Nerbio-krisia (The Crack-Up) testua Javi Cillerok. Azken hau, 1936an Esquire aldizkarian hiru ataletan agerturiko saiakera-artikulu entzutetsua, hementxe eskaintzen dizuegu.

Ots 07 19

Enseiucarrean aldizkaria sarean

1986ko udaberrian abiatu zen Enseiucarrean aldizkaria, Miguel Angel Elkoroberezibarren zuzendaritzapean, Deustuko Unibertsitatearen babesarekin, Euskal Kultura Mintegiaren itzalean. Lau zenbaki atera zituzten bi urtean, eta gero itzali egin zen. Baina 1990ean beste talde batek heldu, formatua aldatu eta segitu zuen aldizkariarekin, 1999ra arte (tartean talde eta formatu aldaketekin). 1990etik aurrera batez ere hizkuntzalaritza alorreko artikuluek osatua izan da, baina literatur aldizkari gisa jaio zen eta sormen-lana da nagusi (jatorrizko euskarazkoa eta itzulpena) lehenengo urteetako aleetan. Deustuko Unibertsitateak orain on-line jarri du Enseiucarrean.

Aza 28 18

Borges eta Schwob

Bi itzulpen-lan eman zituen argitara Idatz&Mintz aldizkariaren 64. zenbakiak, biak ere itzulpen lanetan ohiko kolaboratzaile duen Xabier Bovedak eginak. Jorge Luis Borgesen poemak, alde batetik, idazle argentinarraren obra poetikoaren ale batzuk euskaratuz; eta, horrekin batera, Marcel Schwoben Umeen gurutzada lana. Biak eskaintzen dizkizuegu.

Ots 15 18

Idea Vilariñoren poemak

XX. mendeko intelektual handi bat izan zen Idea Vilariño, eredugarria, kontsekuentea bere pentsamenduarekin eta bere estetika poetikoarekin, konprometitua Uruguaiko jendearekin eta gizartearekin. Euskarara haren poemak ekarri dituen Josu Jimenez Maiak halaxe aurkezten digu poeta eta idazle uruguaitarra. Eta estetika poetiko hori erakusten duten hogeitaka poema eman ditu argitara Maiatz aldizkariaren 65. alean. Hemen dituzu.

Ots 06 18

Alejandra Pizarniken poemak

36 urte besterik ez zituela hil zen arren, Argentinako poesiaren gorengo izenetako bat da Alejandra Pizarnikena. 50etako kultura giro porteño-an barneratu zen literatura-formazio handiko emakume hau, eta 60etan Parisen egindako egonaldian lortu zuen heldutasun poetikoa. Bizitza kontziente eta inkontzientearen artean kulunkatzen den obra baten egilea, depresioaldi handiek erasandakoa, 1972an bere buruaz beste egin zuen. Labayruk argitaratzen duen  Idatz & Mintz aldizkariaren 63. zenbakian haren 15 poema ekarri ditu euskarara Xabier Bovedak.

Agenda

Efemerideak

Kritikak