Mar 07 24

Vitale eta Anzaldua

Ameriketako hemisferio bitan jaioak, Rio Granderen mugaren bi aldeetan bizi izan ziren. Texasen Gloria Anzaldua, han jaiotako idazle, ekintzaile feminista, aktibista txikanoa; eta Ida Vitale poeta uruguaitarra, Mexikora erbesteratua, abanguardia poetikoaren ahots nagusietako bat. Anzalduari irakurriak genizkion pasarteak euskaraz, Danele Sarriugartek itzuliak; Vitale gurera ekarri gabea zen. Hona hemen idazle handi hauen poema bana, Irene Hurtado de Saratxo Mendietak ekarriak.

Ots 27 24

Mildred Baryaren Lurraren orbainak

Ugandakoa da Mildred Kiconco Barya idazlea (Kabale, Uganda, 1976), eta hangoak kontatzen dituen istorioak, bere poesian lantzen dituen gaiak, eta hangoak bezala hemengoak ere, unibertsalak. XXI. mendeko Ugandari dagozkionak. Oihartzunik izan dute bai haren poemek bai ipuinek, antologia eta sari zenbaitetan presentzia izan du, eta orain Lurraren orbainak narrazioa euskaraz irakur daiteke June Lete Larrañagak egindako itzulpenean.

mildredM

Ots 20 24

Sarah Kane hil zela 25 urte

kaneKritikak ez zuen Sarah Kane egilearen lana aintzat hartu, Zartatua-ren 1995eko estreinalditik hamar urtera Harold Pinter eta Edward Bond-ek miresmena aitortu zioten arte. Momentu horretatik aurrera, Thatcher Belaunaldiko sortzaileen artean egile garrantzitsuena iritzirik, Europan zehar maiz oholtzaratzen zen —eta den— lana dugu Kanerena. 1996. urtean Fedraren maitasuna  (Phaedra’s Love) zuzendu eta handik hiru urtera Garbituak (Cleansed) eta Grina (Crave) estreinatu zituen. Azken testua, 4.48 Psikosia, duela 25 urte, 1999ko otsailaren 20an bere buruaz beste egin ondoren antzeztu zuten. Ganbila bilduman kaleratu zituen Susa argitaletxeak  Zartatua eta 4.48 Psikosia obrak, Arantzazu Fernandezek euskaratuak.

Ganbila

Ots 15 24

Natalia Ginzburgen Juduak

1972ko udan ekintza egin zuen Irail Beltza erakunde palestinarrak Municheko Olinpiar Jokoetan atleta israeldarrak bahituz, kide presoen askatasuna eskatuz.  Mundu osoa aztoratu zuen ekintzan 11 kirolari israeldar eta komandoko bost kide hil ziren. Egun gutxira artikulua idatzi zuen Natalia Ginzburgek, aita judua zuen idazleak, Juduak izenekoa. Gazan Israelgo Armada burutzen ari den sarraskia bizi dugun hilabetetotan, zinez irakurgarriak dira, idatzi eta 50 urtera, Ginzburgen hitzak. Irene Hurtado de Saratxo Mendietak euskarara ekarrita irakur dezakezu Juduak.

nataliaGinzburg

Urt 31 24

Atahualpa Yupanki Iztuetak eta Arestik euskaratuta

atahualpazabal
1908ko urtarrilaren 31an jaio zen Atahualpa Yupanki Argentinan. Amerindiar jatorriko argentinarra zuen aita eta ama berriz gipuzkoar jatorrikoa, Higinia Carmen Aran, Haran edo Haranburu deiturakoa.
Amerindiarren kultura eta ohiturak ikertzen hasi eta Argentinak eman duen abeslari ezagunetakoa izan da, eta gurean Mikel Laboa eta Maite Idirinek jarri zioten euskal ahotsa bere musikari. Berriki hil da Maite Idirin, eta bere lagun izan ziren Paulo Iztueta eta Gabriel Arestik euskarara ekarritako zenbait abesti jarri ditugu sarean, Maite Idirin kantariak 1968an Atahualpa Yupankiren abestiekin kaleratutako diskotik ekarriak.
Atahualpa Yupanqui

Urt 25 24

Tyree Dayeren bost poema

Hiru poema-liburu argitara emanda (River Himns; Cardinal eta a little bump in the air), azken urteetan indarra hartzen ari den ahotsa dugu Tyree Daye estatubatuarrarena. AEBetako literatur munduan sorkuntza-lanerako ohiko tresna diren zenbait sari eta bekak jasotakoa, euskaraz irakur daitezke bere bost poema, Beñat Sarasolak euskaratuak.
trye

Urt 19 24

Uxio Novoneyraren Bazterrak

Gerraosteko poesia galegoaren izen ezinbestekoa da Uxio Novoneyrarena, “hil aurretik ere klasikoa”, kritikari batek ondo definitu zuenez. Urtarrilaren 19an jaio zen 1930ean, Espainian errepublika aldarrikatu aurretxoan, eta gerraoste betea ezagutu, beraz. Courelgo mendi goietan bizi izan zen 50eko hamarkadan, eta han ondua da lirika moderno galegoaren gailurra den Bazterrak (Os Eidos). Koldo Izagirrek euskaratua (Novoneyra beraren laguntzaz), Pamielak eman zuen argitara, bi liburukitan, 1988an. Osorik irakur daiteke hemen.

Urt 18 24

Pongoren ametsa

Urtarrilaren 18 batez jaio zen Jose Maria Arguedas idazle perutarra. 1965ean kitxuaz idatzi zuen Pongoq mosqoynin, Jose Manuel Bujandak euskarari Pongoren ametsa izenburuarekin ekarria, gaur hona dakarkizueguna. Pamielak 1991n argitaratu zuen, Txema Larrearen hitzaurre batek lagunduta, narrazioa eta sei poema.

Urt 11 24

Claire Keeganen Ekaitzak

Ipuinekin lortu du harrera handiena Claire Keegan idazle irlandarrak (zenbait aldizkari ospetsutan argitaratu dizkiote), hala kritika nola irakurleen aldetik, eta egungo Irlandako idazleetan izen esanguratsua da. Ipuin-bildumez gain, eleberri parea ere publikatua du. Ametsetan errealitatea aurresumatzen duen ama eta alabaren istorio indartsua da Ekaitzak, urte hasiera honetan (Keegan bera 1968ko urtats egunekoa da) ingelesetik euskarara June Lete Larrañagak ekarri diguna.
claire

Urt 05 24

Errepresiopeko hitzak

Irakurgai zirraragarria da Gizaki espeziea, Robert Antelmerena. 1917ko urtarrilaren 5ean jaioa, militante komunista, Erresistentziako kidea, alemanek atxilotu eta kontzentrazio-esparruetara bidali zuten. Dachaun aurkitu zuten kideek 1944an, fisikoki zein psikologikoki hondoa jota (Le Douleur liburuan kontatu zuen haren itzulera Marguerite Durasek, Antelmeren emazte zena orduan). Bere esperientzia Gizaki espeziea liburuan jaso zuen, kontzentrazio-esparruei buruzko gogoeta eta testigantza libururik bikainenetako bat. Koldo Izagirrek euskaratu zuen zati bat. Historiaren orriak iraulita, Palestinako idazleek berridatz dezaketena egun.

Robert Antelme

Robert Antelme

Urtarrilaren 5ekoa da, halaber, Forugh Farrokhzad idazle irandarra. Errepresio fisikoa baino sozial eta familiarra zuzenean ezagutu zuena. Miren Agur Meaberen itzulpenean goza ditzakegu haren poemak, Munduko Poesia Kaieren bilduman.

 Forugh Farrokhzad

Forugh Farrokhzad

Abe 29 23

Elkartasun ahairea

Dio Fadwa Touqanek “nahikoa zait gure herrian hiltzea, / (…) / gure herrian hazitako haur batek / ebakiko duen lorea izateko Aberriaren altzoan poeman. Eta dagoeneko ez dakigu loreak mozteko umerik ere geratuko den, lorerik hazteko tarterik ere birrindutako lurrean. Abenduaren 12an bete ziren 20 urte poeta palestinar handia hil zela. Eta Joseba Sarrionandiak itzulitako piezaz gain, Itxaro Bordak ere ekarri zuen euskarara Itsasora itzultzea poema. Palestinarrendako infernua bilakatua den urte honetako azken Emailuak izan dezala literaturaren txoko honetatik igorritako elkartasun ahairea.

fadwa

Abe 12 23

Munduko Poesia Kaierak

Aurreratu genituen Munduko Poesia Kaierak bildumaren azken bi emaitzak, Philip Larkin eta Pier Paolo Pasolini. Arras estilo diferenteko poetak, halaz ere II. Mundu Gerra osteko Europaren partaide dira biak, nor bere mundutik bizi izan dutena.  Juanjo Olasagarre eta Irene Hurtado de Saratxo Mendietak euskaratuak, bertze bi antologia plazaratu ditu Susa argitaletxeak.

larkinpasolini

Aza 27 23

Gloria Fuertesen poesia

Hogeita bost urte bete dira azaroaren 27an Gloria Fuertes idazlea hil zela. 36ko belaunaldiko poeta, garai ilunetan eta gizonezkoak nagusi ziren giro batean ahots azalean soil eta era berean indartsua erakutsi zuen, ezagun egin zuen haur literaturako eremutik kanpo ere. Euskaraz badugu lagin ederra dastatzeko aukera, Josu Landak euskaratu zuen antologia oparoan.

gloriaFuertes

Aza 22 23

Mosab Abu Toha eta Adania Xibli idazle palestinarrak euskarari ekarriak

Mosab Abu Toha

Mosab Abu Toha

Munduko 22 hizkuntzatara itzuli dute Mosab Abu Toha poeta palestinarraren poema bat. Beñat Sarasolak paratu du euskaraz, eta sarean jarri dugu. Ekimena O bod eta Lit hub aldizkari elektronikoek gauzatu dute. Itzulpenen berri eman eta gutxira jakin dugu gainera Mosab Abu Toha Gazatik ateratzean, checkpoint batean azaroaren 19an atxilotu egin zutela. Aske da orain.

xibli

Adania Xibli

Palestinar idazlea den Adania Xibli Frankfurteko liburu azokaren karietara egin zen ezagunagoa gure artean. Eman behar zioten saria ukatu zioten Palestinako gatazka aitzakia gisa hartuta. Nazioartean elkartasun mezu eta agiriak hedatu ziren. Argia aldizkariak Palestinari buruz egin duen ale berezian, Gorka Bereziartuak ArabLit Quarterly aldizkarian ingelesez argitaratu zen ipuina -2023ko urriaren 15ean- euskarara ekarri du: Lata baloia.

Aza 10 23

Philip Larkinen poemak

1922an Ingalaterran jaiotako Philip Larkin II. Mundu Gerra osteko poesia ingelesaren gailurretako bat da. Errealitate arruntaz mintzo arrunt batean poesia eginik, unibertso handia atzeman zuen. Eta maisua izan zen zirrararen mamia azaleratzen bizimodu itxuraz hitsenari ere. Juanjo Olasagarrek sen handiz dakarki orain haren mintzoa euskarara, Susa argitaletxea laster argitaratzekoan den antologian, Munduko Poesia Kaierak bildumaren baitan. Aurrerapen gisa, hona sei poema.
larkin

Agenda

Efemerideak

Kritikak