Iratze ederra
Aresti, Gabriel
Estrata hertsiak ekarri nau honera.
Liluragarria etzen nire egoera
zezen azkarrak zeuden iratze ederrean.
Bidean eznuen eguzkirik ikusi;
nire esku zikinok eznituen ikuzi
iheri igaro nuen hibai gardenean.
Nire odol beroa zerura igon zenean
ugari zitzaidan geratu bularrean:
Burutik oinetara zitaldu ninduen.
Arima nendukan elurraren parea;
iheri baino leen nire gorputz tristea
zimaurtegia bezain zikina zegoen.
Ardien artean agertu zen artzaina;
zaldiaren zelan zetorren behor-zaina,
esaten zidatela: Etoia, doilorra:
Hil duzu gizon bat, eta haren odola
oraindik daukazu esku bietan. Nola
pagatuko diozu orain zure zorra?
Zerri-zainek ere irain egin zidaten;
unaiak zebiltzan arneguak esaten:
Nundik etorri zara, haragi-jalea?
Madarikatua izan zaitez betiko!
Halako lehoirik inun ezta ikusiko.
Dezagun hil oraintxe odol-edalea!
Gizonen eskuak eztu hartzen jainkorik:
lurraren gainean egintza ezinagorik
gure pentsamentuan ezta bururatu.
Iraen artean gantzu batekin nintzen
ezkutatu laster, eta arratseko ihintzen
freskura politean nintzen desgorpuztu.
Eskuan gaņibet, akuilu ta haizkora,
biltzeko asmoekin zetorzkidan albora,
baina etzuten aurkitu gorputz hila baizik.
Nire arima berriz, lorez lore kantari,
barre egiten zion jentatze gaiztoari,
ezpaitzuten gorputza kausitu bizirik.
Demonio batek sartu dio buruan,
mintzatzen geratu ziren nire inguruan,
harnasa bat bezala, infernuko gatza.
Dagoen lekuan utzi dezagun, eta
hemendik eskapa gaitezen, pozoin eta
maldizio hoiekin ezkaitezen kutsa.
Erori zen gaua abereen gainean,
izotza berekin ekarririk soinean:
Espiritu guztien bildurgarria zen.
Nire arima ere animalietatik
sartu zen, biluzik ez egoteagatik;
gauerdiko jeleri ihes egin zien.
Bildots mantsoari egin nion bisita.
Hartu nuen gero ardi galant polita.
Ahuntzaren esnea nuen pozoatu.
Hutsitu nituen aharien adarrak.
Ebaki nizkion akerrari bizarrak.
Abeltxeak nituen osorik larritu.
Behorra zegoen, zaldiaren parean.
ahalke gaberik, astoaren aurrean,
ema-galdu bat balitz, laket lizunetan.
Buztanetik nion tiratu zaldiari;
irain itsusi bat niotsan mandoari:
Sakon sartu nintzaien aaide-kontuetan.
Heldu nintzen gero zerrien gorputzera,
eta kendu nion apoari makera;
haragi sendoalak argaldu nizkien.
Buzkantza, lupua, odoleste gozoa,
urdaiazpikoa, urdaia, solomoa,
zizarearen gisan, guztia jan nien.
Katuari nion jan-arazi zimaurra;
bisigu-zalea bihurtu zen zakurra:
Adiskidetu ziren amodio onarekin.
Oiloek zioten oilarrari kolpatu;
oila-lokak ere arraultzetan pikatu.
Ahateek hegoira zuten ihes egin.
Gau luze bateko bidaje latzgarriak
barkatu zizkidan nire kulpa guztiak,
lixiba berri batez garbitu bainintzen.
Nire babesetik atera nintzenean,
egun berri hartan, hiltamu latz batean,
animali guztiak akabatu ziren.
Laster sentitu nuen
egunaren hotza.
Nire ahoan
zapore siku
mingotsa.
Iratz artean
bilatu nuen
arinki nire
gorputza.
Laster sentitu nuen
egunaren hotza.
Eztut igarten nola
nagoen bizirik.
Aurrerantzean
eztut izango
lotsarik,
ezpailegoke
nire arima
gau hontan bezain
biluzik.
Eztut igarten nola
nagoen bizirik.
Bildur haundiagorik
eztut erakutsi.
Nire gorputzaz
nintzen poliki
ni jantzi;
eztut eginen
nire arima
ezergatikan
erantzi.
Bildur haundiagorik
eztut erakutsi.
Eta gizonek zerdukaten
bidegabeok zer ziren;
gizonen begi zorrotzean sekula ere ezpaitzen
hangoa bezain
heriotz ezain
itsusirik presentatzen.
Gurekin dabil deabrua,
sutan baitoa zerua.
Arima gaizto etoi batek irauli digu dornua.
Ezin geiago,
egun baitago
lur gainean infernua.
Deabruentzat bakarrik da
heriotze bat, polita:
Bilo guztiak tiratuka sustrai beretik kenduta,
lepotik hartu,
ahoan sartu
urregorrizko taketa.
Deabru beltza hil dezagvn!
Egon gaitezen fededun!,-
zioten, eta haren esanak entzuten ziren edonun.
-Gizon ortutsa;
haren gorputza,
arin erre dezaiogun!
Handik joan ziren iratzera,
nire gorputza hartzera.
Kantu ederrak ezpainetik, otoitz luzcak zerura,
poliki zoan
bide gaiztoan
gizaldea ni hiltzera.
Hara allegatu zirenean
bildurtu ziren benetan.
Nire gorputza etzegoen paratu nuen lekuan;
espantu latza,
izu garratza,
zedukaten ezpainetan.
Ni banindoan kantaturik
galtzada legun batetik.
Zer egin nuen eznenkien, eztut jakin nai ezer nik:
Nire gauzetan,
azioetan,
eztago zuzenbiderik.
