Altazor
II kantua
Vicente Huidobro
euskaratzailea: Tere Irastortza
Vicente HUIDOBRO CRUCHAGA (1893-1948) poeta txiletarra, Santiagon jaio
zen baina berak bere "Prefacio"an zioenez "Jesukristoren heriotz egunean,
hogeita hamairu urtetan jaio" omen zen.
Pierre Reverdyrekin "kreazionismo"a sortu zuen, azken joera poetikoen
aintzinako: dadaismo, surrealismo, ultraismoa... Hala ere "poetes maudits"en
artean kokatu nahi zuen bere burua eta ez abanguardisten artean.
Gaztelaniaz eta frantsesez, poesia nahiz prosa idatzi ohi zuen.
Agertzen den itzulpena Altazorpoemaren II. kantuada. Urteetan zehar
Altazorosoaren irakurketa argi baten saioak egin badira ere, oraindik ere ezin
esan lortu denik, eta denek bere garrantzia onartzen badute ere ez da errez
zergaitik esatea, izan ere zati arrazoinaleenetan ere adierazten dena ez bait
da borobiltzen.
II. Kantua, lehenengoaren jarraipen zehatz bezala agertzen ez bada ere,
bere merituagatik eta bere "bakartasun"agatik osotasunean ezer galtzen ez
duelako orrialde hauetara erakartzeak pena merezi zuela uste izan dugu, eta
argitarapen orijinala eskura ahal baduzu irakurketak poz handia emango
dizulakoan gaude. Bestalde, interesgarri iruditu zaigu hizkuntza batek dituen
mugak eta poesi itzulpen batek dituen zailtasunen erakusgarri.
Emakume mundua zure begiek mueblatua dago
Zerua altuago egiten da zure presentzian
Lurra luzatzen da larrosarik larrosa
Eta aidea luzatzen da usorik uso
Joatean izar bat uzten duzu zure lekuan
Iragaiten den itsasontziak bezala uzten dituzu erortzerat zure argiak
Suge fidel eta malenkoniatsu bat bezala
Nere kantu sorgindua jarraitzen zaizun bitartean
Eta zuk burua bueltatzen duzu astroren baten atzean
Zer liskar jaregiten da ostondoan?
Argi-lantza horiek planeta artean
Harmadura gupidagaitzen islada
Zer izar odolisurlek enbazo egiten du bidean?
Non zaude gauzale triste
Amets-basoan egurasten zaren
Infinito emale
Honazu itsaso bakarti artean galdua
gauean txori batengandik erortzen den luma gisa bakarrik
Honazu hotz-dorre batean
Zure ezpain itsastarren oroitzapenak babestua
Zure gogaldi eta adatsen oroitzapenak
Argitsu eta aske mendiko ibaiak bezala
Joango al zinateke itsu izaitera Jainkoak eman eskudun
Berriz itauntzen dizut
Zure bekainen arkua zabaldua zure begien armetarako
Erasoan hegadun garaile zihurra lore arrotasunarekin
Nire izenean mintzo zaizkizu harri kolpatuak
Nire izenean mintzo zaizkizu zeru gabeko txorien bagak
Nire izenean mintzo zaizkizu haize gabeko paisaiaren koloreak
Zure memorian lokartua
Nire izenean mintzo zaizu artalde uzkurra
Nire izenan mintzo zaizu latsa desestalia
Abenturari loturiko belar oraindik biziak
Argi eta hodeiertzeko odol abentura
Emendatzen den loreak baino babes gutxiagodun
haize apur bat badabil
Lautadak zure lurrin hauskorpean galtzen dira
galtzen da mundua zure ibilkera ikuskor azpian
Dena bait da artifizio zu agertzean
Zure argi arriskutsuarekin
Armonia xalo neke ta ahazte bagea
barrurantz arrodatzen den malko osagai
Bildurrearroz eta isiltasunez eraikia
Denbora zalantzerazten duzu
Eta infinitu instintudun zerua
Zugandik urrun dena da hilkor
Hilzoria gauek apaldu lurrera jaurtikitzen duzu
Zure baitan pentsatuak bakarrik du eternitate zapore
Hona hemen iragaiten den zure izarra
Zure itomen urrunen asnasekarekin
Zure keinu eta zure ibilkerarekin
Gau lekuez bereizten gaituen
Agurtzen zaituen ostondo magnetikoarekin
Hala ere oharterazten dizut izar berari josiak garela
Zuhaitz gisara astindutako errainu erraldoi berak
Batetik bestera
Luzatutako musika berak josiak garela
Gaitezen zeru puskata hori
Abentura misteriotsua iragaiten duen zeru mutur hori
Amets petaloetan lehertzen den planetaren abentura
Alferrik ahaleginen zinateke nire ahotsetik ihesegiten
Eta nire laudorioen harresiak saltatzen
izar berak josiak gara
Eztarrian erritual sakratua duen
Ilargien erresiñolari lotua zaude
Zer axola zaizkit gauaren zeinuak
Eta nire bularrean dezaketen erroa eta oihartzun funerarioa
argitzen duten enblemak
Eta nire begietara kaosean zehar norabide gabe datozen irla horiek
Zer axola zait lorezko beldur hori hutsartean
Zer axola zait ezeraren izena
Desertu amaiezinezkoaren izena
Edo ordezkatzen duten borondate edo ardurarena
Eta desertu horretan izar bakoitza oasis desio
Edo zantzu eta heriotz banderak diren
Nire nirea den eguratsa dut zure arnasean
Zure begiradaren segurantza sinistezinezkoa bere konstelazio isilpekoarekin
Bere berezko hizkuntza haziarekin
Zure kopeta argitsua Jainkoaren eraztun bat bezala
Ezer baino tinkoago zeruko floran
Aztoratzen den unibertsoaren zirimolorik gabe
Zaldi bat bere errainuagatik zeruan bezala
Berriz itauntzen dizut
Joango al zinateke itsu izaitera Jainkoak eman eskudun?
Zure ahots hori dut babes guztiz
Zure baitarik bihotz taupadez ateratzen den ahots hori
Eternitatea jausten den ahots horietan
Eta esfera fosforeszente pusketetan apurtzen da
Zer zitekeen bizia jaio ez bazina?
Hotzez hiltzen ari den mantu gabeko kometa
Liburu ahantzi batetan malko bat bezala kausitu zintudan
Zeure izen sentikorrarekin lehendik ene bularrean
Hegan doazen uso hotsez eginik zure izena
Zure baitan dakarzu bizi gorenagoen oroimena
Nonbait topatu Jainko batena
Eta zure barrenean zeu zinela oroitzen duzu
Aspaldiko txoria poetaren giltzan
Amets murgildu batetan amets
Lotzen den adatsak eguna dagi
Askatzean adatsak gaua dagi
Bizia oroitezean begiztatzen da
Zure begiak bakarrik bizi dira munduan
Itomen gabeko planeta sistima bakarra
Goietan ankuratzen den azal bare
Sare eta estratagema guztietaz landa
Argi berartekotuaren indarrean
Zure atzean beldur da bizia
Gauza ororen sakontasuna bait zara
Iragaiten zarenean mundua errege gisako bihurtzen da
Malkoak zerutik jausten entzuten dira
Eta arima lokartuan ezabatzen duzu
Bizi izatearen garratza
Bizkarretan arin egiten da ludia
Nire poza haizearen boza zure adatsetan entzutea da
(Hots hori urrutidanik dazagut)
Txalupak kulunkatzean eta ibaiak zuhaitz enborrak errekatzean
Hargizko lanpara zara ekaitzean
Ileak haizez ipurdi
Zure adatsak zeinetara bait doa eguzkia bere ametsik onenen bila
Nire poza munduko ganbaran zuri bakartadean so egitea da
Logureturiko printzesa baten eskua bezala
Usain piano bat gogoraerazten duten zure begiekin
Paroxismo edari bat
Usain emateari uzten ari zaion lore bat
Zure begiek bakartatea hipnotizatzen dute
Hondamendiaren ondoren jiraka darraien gurpila bezala
Nire poza dantzuzunean zuri begiratzea da
Ur zolaruntz doan argi izpi hori
Eta liluraturik geratzen zara luzez
Itsasoaren baetik iragandako hainbeste izar
Ez du deusek orduan halako zirrarik
Ez haize eskez ontzi-tantai batek
Ez infinitoa ukituz aeroplanu itsu batek
Ez zintziri baten gainean lo datzan uso demakratuak
Ez ba hego zigilatudun ostadarrak ere
Bertso baten parabola baino ederrago
Arimarik arimara gau zubi batetan luzaturiko parabola
Begiak ipintzen ditudan leku guztietan jaioa
Burua altxaturik
Eta adats guztia lau haizeetara
Mendiko muxal baten irrintzia baino ederrago zara
Bere arima osoari ihes egiten uzten dion itsasontzi baten sirena baino
Lainotartean nor bizirik atera dabilen faroa baino
Udan haizeak zeharkatutako enara baino ederrago zara
Itsas hotsa zara udan
Txunditasunez jositako kale jendetsu baten hotsa zara
Zure begietan dago ene loria
Zure begien apainkeri eta barru dizdiraz
Zure begiradaren iskinarik sentiberenean eseririk nago
Betile mugikaitzen isiltasun estatikoaren azpian
Zure begien zolatik aztikeri bat irteten ari da
Eta ozeano haize batek kizkurtzen ditu zure begininiak
Ez zaio ezer parekatzen zure presentziak uzten duen hazi kondairari
Bizitzera ekarriko duen izar hilaren bila dabilen ahots horri
Zure bozak inperio bat dagi ortzunean
Eta zure baitan aidean eguzkiak esekitzeko asmoz bezala jeikitzen den esku hori
Eta infinitoan munduak idazten dituen begiratzen hori
Eta eternitatean xuxurla entzuteko gurtzen den buru hori
Eta bide lotuen jai den oin hori
Eta eterraren pindarrak oratzera datozen betazal horiek
Eta zure ezpainen branka puzten duen musu hori
Eta irrifarre hori zure biziaren aurrean zutohial bat bezala
Eta zure bularreko mariak zuzentzen dituen sekretu hori
Zure ditien gerizpean lokarturik
Hilko bazina
Izarrak bere lanpara biztuagatik ere
Bidea galduko luteke
Zer Litzateke unibertsoa?
HUIDOBRO. «II Canto» in Altazor.Temblor de Cielo. Cátedra. Madrid. 1981. 85-91
or.
