Zezen larrua

Espriu, S.

 XLI

 Gutaz barre egiten duzu, haietaz

 beti begiak idekirik ames egiten dutenez.

 Baina ispiluaren sakona behatzen duzunean,

 beldur zara logabeturik zaudenean.

 Biluzik errautsetan, dago legenduna.

 Hiru adiskide onbera, eta beste bat berantago,

 nahigabeen gainetik pozezko negarrez.

 Milaurteko hautsak ez du jantzi ahotsik:

 «Gizona Jainkoa baino justuagoa ote den esango didazu?»

 Armiarma hurbildu zen poliki-poliki,

 hotz-hotzean heldu zen putzu zulora.

 Hanka finak marratuz, zaratarik gabe,

 haize, kristal, bizi, presondegiko denbora.

 Horma ilunetan izen bat irakurriz noa.

 Etzan ahal dudanean, ah ze burkoa heriotza!

 Egarriaren soka luzetik jeisten naiz,

 oinazedun bertso lerroetatik,

 zeruaren karitatezko edontzi argiarekin.

 Aingeru belatzen hegoek eragitzen naute,

 hitzezko ezpatak oinak ebakitzen dizkidate.

 Baina urak salbatzen ditut nere deserturako,

 ezpain sutsuen esperantza larrirako.

 Itzultzen den seme izutiaren jateko gogoa

 musturkatuz zerriek nahi ez duten itzalean.

 Aitak barkamenezko harriak jaurtzen dizkio,

 dotrina sopa hitzezko mamiz.

 Hasten da hondatzailea hileta samurrez:

 gosez bazara, saiatu jadanik onaren itxuraz.

 Itsuena lagun dela, itsuak aurreratu

 ankerkeriaren amiltegietara.

 Zelan geldiarazi zalantzazko pausoak,

 libreki gaitzean eroriko direla igartzean

 egonezko begirada honen gelditasun zuria?

 Oihu izugarriak itzulikatzen diren artean,

 errenkada berri bat dator bidez haztamuka

 betiko irentsiko duen ilunera.

 Zahar aberats, bakarti, jarraitzailerik gabe,

 alperrik zaizu kontsolamentu apur bat aurki nahia

 gehituz urre metazko zure eremuak.

 Ezin dezakegu eros azken ohantzako atsedenik.

 Inoiz ez da iritsiko gau horiaren egunsentirik,

 ez da ere ezingo duzu ikasi oihuaren ikasgairik.

 «El-Elohe-Israel!

 Behatz gazte batzu bakarrik, oraindik garbi badaude,

 sendatuko lituzteke larru zabalduaren zauriak.»

 XLII

 Esku gazteak

 -hotzak, azkarrak, garbiak-

 jakin dezatela kontatzen.

 Oinordeko zera

 gorrotozko egunena

 eta desgobernamenduarena.

 Zaindu ernai

 non dagoen gorderik

 dirudun eltzea.

 Poterea maite baduzu,

 zure egin zazu

 eta agindu gero.

 Argizko sokaz

 goaz amets

 sakonen amiltegira.

 Eztiki doaz

 hondoratzeko ontziak

 itsas urrutietara.

 Gaineratzen ziren begiak

 itsu, amiltegitik,

 keedun eskilaraz.

 Bizi labur, lora:

 esperantza nahian,

 zeren amorratua.

 Egarria neronek ase nuen,

 eta inpernua barrezka

 karitateagatik.

 Munduko printzeak

 jartzen gaitu mahaian,

 herioaren ondoan.

 Solomoak irentsiz

 eta beste zerri

 ohoragarrien saihetsak.

 Eta ondo gizenduak,

 laster pasatuko gara

 jarlekutik platerera.

 Hortzak iristen ziren

 pentsamenetatik

 barne-muinetaraino.

 Hortzak hausten zuten

 bizkar hezur gogorra

 hainbeste umildu zenez.

 Arima, Aire

 putza baizik ez

 haizeak zeramana?

 Galderak. Izenak

 abail bitxiak

 jaurtitako harriak dira.

 Zure kontra itzultzen dira,

 lurperatzen zaituzte,

 gaztelu erori astunek.

 Buztinezko bidetxiurrez

 daramagu zenbakia

 baterakuntzara.

 Eta nekeak uzten

 gaitu galdurik,

 ez artalde ez artzai.

 Zergatikorik gabe,

 hitzak estaliz

 ezerez hutsa.

 Deboraren geziontzitik

 ateratzen dugu azkona

 gure arrengurena.

 Eta sastakaiak zauritzen

 oihuz larru gogor

 Sepharad-goa.

 XLIII

 -Aieneak bilatzen naute idorrean,

 igarozko berunen denbora galduan.

 Baina ez du uzten lorratzik

 urkamendiko edo ospitaleko aragian.

 -Kantaren kolpeak bakarrik

 gogaigarriarena urdailean:

 ez da inoiz iristen, harresitik haruntza,

 etorkizunik gabeko munduaren bihotzera.

 -Ereintzan ez da garirik ernetzen,

 zeren ez bait da euririk Sepharad-en.

 Alorrak idortuz, lurra lehor dago.

 Bista altxatuz, eguzkia begiratzen dugu.

 XLIV

 Eguzki kontra

 urdina,

 enbor hau

 zuhaitz hilarena.

 Suaren gainean

 abarrak,

 hegaztada zabala

 belatzarena.

 Sasorik ez

 ildoetan,

 haize zurmurrik

 baterez

 kainaberetan.

 Kontsolamenik ez

 ezta kanten

 atsedenik ere.

 Abuztuaren

 bihotzean,

 artaldeen hautsa

 luze.

 Ni neu naizen

 beldurrean,

 guztiok gara,

 oroitza bakarrik

 idekitzen da,

 putzu lehorretatik,

 oroitzetatik

 hizotz zaharra

 iturriarena,

 bidea

 sekula

 itzultzeka.

 XLV

 Itzultzen gara oroitzapenez bide honen

 pauso zaharretara. Baina batere ikusi ez

 iturri berririk, uraren arrastorik ere ez,

 alaitasunaren putzuan.

 Belabeltzen zerua. Bihozgabedun

 oihuzko kanten lehortean:

 «Herri bategatik gizon bat hiltzen bada,

 gure herria hutsaren trukez hiltzen da.»