Zezen larrua [XXXI-XXXV]

Espriu, S.

 XXXI

 Sar zazu titiriteroa,

 arratsalde arinaren

 hutsunetik,

 zakudun gizona.

 Kapelak erdizka

 estaltzen diola begien

 agurra. Aldiz,

 bideetan itzala

 utziz doan

 mamu inudurria,

 uzta guziak

 galduko dira

 eta itxaropendun sabelak

 hilaurtuko.

 Alogerarik gabeko hitzarmenez,

 zarpazahartuz

 haizearen kantak

 eta eroango du

 zilar guzia osoki

 basotik.

 Sepharad-eko

 agertoki honetan,

 hari mugikorretatik zintzilik

 esku izkutuak

 eta txukun puntuztatuz

 dantza zarpaila.

 Lehorraizeak inguratzen duenean

 alorren gainetik,

 itsas-haize boladak

 hondoratzen dira

 oihal tintatuaren

 papel hauskor guziak.

 XXXII

 Itsasotik iritsi den haizea

 oihuka preso kainaberen hesian.

 Guk urrutirantza begiratzen genituen

 haize bideak, itsas bideak:

 itxaropen ontziak itsastatuko ditugu.

 Zilarrezko zuhaitzak urrutirantza doaz

 denbora geldi honen amets barnean.

 Eta gainditutako oroitzak jaisten dira,

 gure jaso ezinezko adinetara,

 mihilu usainez, hesietatik,

 txara eta ezpeletatik, sabel bigunekin,

 arranbletatik, muskerrak bezain nagi.

 XXXIII

 Uhinak ere musker edo suge,

 uhinetan ere denboraren hondarra.

 Aho sutsuak edan dute jadanik

 uraren malenkonia kedun pegarretan.

 Lorategi hedatuko euri ura,

 jadanik isildu zen iturriaren zurmurra.

 Egarriaren mihia iristen da

 pentsamen makurraren iseka miazkatuz

 gatzaren amiltegi bustian.

 Egarri makilatik zintzilik den mihiak

 gure oinaze putzua neurtzen zuen,

 zirikatuz hilketaren sustrai lehorretan,

 hondoratzen zen nere oihu idorrean.

 Haizea kainaberetan katibu bezala,

 gu, gu eta gure buztina,

 betiko preso urteen oroitzapenean.

 Liburu itxian irakurtzen genuen gaur:

 «Ez negarrik hilari, zuen seme horri,

 baizik mingoski joan zenari

 Sepharad-go zeru eta ametsetatik urruti.

 eta lur onera inoiz itzuliko ez denari».

 Gorrotoen lur ona, odolez blai

 gure egarrien eternitate iturri dena.

 XXXIV

 Xarabe lodiz

 engainatzen dugu egarria.

 Zenbat gehiago nahastu,

 hainbat argiago dago:

 erraz da sinestea

 egia dakizula.

 Apezpikuar alki

 sendoetan iserita,

 leiho ostetik

 langa begiratuz

 atsedenduko garen

 hilerri geldiarena.

 Era berean

 hondartzan aurkituz,

 jendetzaren erdian,

 txistada gabe dantzan

 ijito artzarekin

 kontrapas txar hau?

 Panderojotzaileak hasten du

 erritmo bizkorra.

 Eta, barrezka, negarra jario

 odol malkoz.

 Misterioaren sakonera

 inoiz ez zineten iritsiko.

 Poliki-poliki irtetzen ziren

 portutik ontzi lerdenak

 esperantzaz. Uhinetan,

 agian hondoratuko dira.

 Usas gainean, altuan,

 txori zuriak hegaz.

 XXXV

 Altutik igaroz doaz hegoaldera hegazti zuriak,

 gaur, egun luze honen argi zabaletik,

 eta poliki-poliki burutzen dira jabalaldizko bideak,

 itxitzen direnez askatasunaren azken ateak.

 Orain larrututako eskuak jotzen duten panderoa,

 eta ezpain meheak esaten digute «haviv»,

 ikaragarrizko maitasunez, etengabeko dantza eta dantza

 gure oin nekatuek diharduten artean

 eta barre eraginez eta barre jarioak malkoz,

 alaitasun kezkatiaren muturreraino.

 Haize pitin bat dabil mahastian, zipresetan,

 mihilu ondoan, eta beti itsasoak, eta hegoek

 argi gehiago zabaltzen digute, gogo gehiago iratzartzen

 zeru elizkoi eta handi, Sepharad-eko zeru berrian.