Euzkadi

                           Bakar-izketa abes-talde ta

                               bakar-abeslariekin

Santiago Onaindia

EUZKADI

 Egalbaten goi-aldean izki aundiekin:

         «DANOK ANAIAK GARA»

                 (Antzokia illun-samar; argi gorrizka-motela; mukur bat

                 zoko baten... erdi-ustela ta lodi-samarra...

                 Gernikakoaren antza dauana burdiñez inguratuta...

                 bea zuriz edur-antza dauana... aize-txistu zolia atean...

                 Mutil gazte bat sartzen da astiro... oldozkor... itunki...

                 alboetara begira ta begira; kaiku bat jantzitzat...

                 txapela... narruzko abarkak oiñetakokotzat galtzerdi

                 lodiak lokarri baltz eta lodi-latzakin. Astiro mintzatzen

                 da... bata-bestera geldiro-ibilliaz).

 Negua!Negu baltza! Negu otza! Negu gogorra! Edurrez zuri-zuri mendiak. Zuri-

 zuri aran-abarrak. Zurizuri etxeetako tellatuak! Zuri-zuri ibarrak. Zuri-zuri

 aitz-tarteak! Zuri-zuri dana. Edurrak bere jantzi zuria jarri dau danean. Otz.

 Ixil. Eriotz-kerizpetan dana.

 Negua! Negu otz-baltza! Ixilik mendiak! Ixilik basoak. Ixilik oianak. Ixilik

 ibarrak. Ixilik gallurak. Ixilik aitztarteak. Ixilik ardi ta bildotsak. Ixilik

 txoriak. Ixilik dana. Neguak masamortu biurtu dau mundua. Orri orlegirik barik

 zugaitzak. Adarrak moztuta. Orbelak edurrez estalduta bean, lurrean. Billoizik

 mendiak eta basoak eta oianak eta aitz-tarteak eta gallurrak. Billoizik izadi

 osoa.

                           Negua! Negu otz-baltza!

 Ituntasuna da dana. Ixiltasuna. Ardien «be» motel-ituna ez da aditzen

 mendibarrenetan. Ezta zaldien irrintzi zolirik. Artxo txiki-alaiak ez dira

 ikusten pozarren jolasean. Geldi-geldi dagoz beruntz begira. Zirkiñik egin

 barik. Itunez, otzez. Txori alaien txorrotxiorik ez da iñon entzuten. Orma-

 zuloetan eta etxeetako ganbara ta tellatupeetan ostondu dira. Gosez daude zer

 janik gabe. Ixiltasuna, ituntasuna, bakartasuna, eriotz-kerizpeak danean.

 Otza.

                                     («Goiko mendian edurra dago» abestuko dau

                                             barrutik neska batek goxo-emeki.)

                         (Goiko mendian edurra dago,

                         erreka-aldian izotza.

                         Ni zugandik azke nago-ta

                         pozik daukat biotza (Bi aldiz))

 Neskeakabestia bukatu ondoren mutillak darrai: Goiko mendian edurra dago,

 erreka aldian izotza. Izotza mendian! Izotza muiñean! Izotza ibarrean! Izotza

 aitz-tartean! Izotza gallurretan. Izotza be-aldeetan. Izotza danean. Eta otz,

 otz alde orotan, otz soin-gorputzetan.

 Goiko mendian edurra dago; erreka-aldian izotza. Otz goietan, otz beetan eta

 otz, otz aundia ainbat euzkeldunen biotzetan. Otz onek igartu egin dau gure

 ARBOLA, «GERNIKAKO GURE ARBOLA SANTUA». Otz onek igartu ta deuseztu egin dau

 bere mukurra, igartu bere adarrak, bere sustraiak. Otz onek kendu egin deutso

 bizitza.

 Begira, begira, ona gure ARBOLA, antxiñako gure asabak ain maite izan eben

 ARBOLA kutuna, ARBOLA SANTUA ARBOLA ZARRA. Zarra da bai. Milla ta geiago urte

 ba-ditu. Euskalerriak dauan pitxirik maitagarriena da, joriena, kutunena. Bere

 babespean egin izan dira gure legeak. Bere babespean ZIN egiten eben

 agintariak. Zaartuta dago. II-zorian. Zaartuta! Baiña batez be aaztuta!, bere

 semeak aaztuta. Erriaren ainbat gertaera ta jazoera ikusi ditu bere amar

 gizaldi-zear. Gertaera onak eta txarrak, garaipenak eta galtzeak, pozak eta

 tristurak. Gaur bakartadean, aaztuta, bere semeak aaztuta. Batzuk ez dabe

 ezagutu be egiten. Ezagutu nai be ez. Ez dabe maite.

                           «Negarrez ikusten zaut», abestiaren doiñuz abestuko

                             dau neska batek barrutik darraiena astiro-goxoki.

                             Bitartean mutilla ixilik, adi-adi beruntz begira.

                         Aztuta ikusten zaitut

                         ARBOLA maitia,

                         azpaldiz dozu galdu

                         zeure izatia;

                         Au biotz-miña!

                         Itun eta goibel da

                         gaur Euzkalerria.

                                         Mutillak astiro-itunki berresango ditu

                                             bertsook Arbolari adi-adi begira.

 Gero:Zaartuta! Il-zorian. Baiña batez be aaztuta. Bere semeak aaztuta. Aaztuta

 gure ARBOLA SANTUA! Aaztuta GERNIKAKO ARBOLA. Eta aaztuta orobat ARBOLAREN

 janari, gordeleku ta lurra dan EUZKADI! Aaztuta bere izena mundu zabalean otz

 aundiz erabilli dauan bere Aberria. Bai aaztuta EUZKADI!

 Aaztuta Aberria! Eta... ulertu be ezin dot. Euskotar danok lotsatuteko da.

 Nazio biren menpean! Zapaldu eta sakatuta. Laidotu eta apalduta. Ostikopean!

 Arerio-etsaiez inguraturik. Katez loturik gure Euskadi. Bitartean bere seme

 asko ta asko lotan edo etsaiarekin bat eginda. Bai; gorriak ikusi dabez

 Gernikako Arbola Santuak eta gorriak gure Aberriak! Biek zutik ba'doguz, biek

 galdu ezpa'dira, Jainkoaren eskua bitarteko izan dala aitortu bear dogu.

                                               Gizonezko batek barrutik Rusiako

                                         doiñua dauan abesti au kantatuko dau.

                         Katez loturik dago Euzkadi,

                         bañan azkatuko da;

                         españatarrak nai ez arren,

                         laster aske izango da.

 (Mutillak darrai): Bai, katez loturik. Zigortuta. Bai ARBOLA, bai EUZKADI

 etsaien gorrotogarri izan dira beti. Gaur gitxiago ez. Guda-aldian gure etsaiak

 egindako zitalkeri, zapalketa, eriotz, basatikeri, ankerkeri ta triskantzak

 gogoratzea naiko. Gogora daigun batez be GERNIKA URI SANTUA erretzea. Eginkizun

 negargarri a sekula ez dau aaztuko, gure erriak. Orduantxe ikusi zan argi ta

 garbi gure arerioen biotz baltza, basatikeria, ankerkeria. Orduantxe euren

 egizko CRUZADA. Orduantxe Euzkadiganako garrota bizia.

 1937'gko. jorraillaren 26 zan. Astelena. Illeko azken astelena. Merkatu-eguna.

 Jendez bete-beterik, gaiñezka erria, Euzko-gudariak inguruetan Aberria

 zaintzen. Eta arerioen egazkiñak goietan Ðea erioela. Asmo madarikatua eben.

 Gernika gure URI SANTUA erre. ARBOLA SANTUA ezestu. Zenbatu-ezin ala gorputz il

 lurrean. Inguru guztian, bazter guztietan odola, negarra, eriotza. Etxe-mordoa

 lurrean. Baiña ARBOLA zutik. ARBOLA tente. Euskotarrak euren odola, euren bizia

 emon eben ARBOLA SANTU ornen alde. Euzkadiren alde. llketa onek ots aundia

 sortu eben mundu osoan eta oial-irudi eder bat sor-erazi Pikaso margolari

 aundiari.

 Pikasok egindako oial-irudi eder ori ipar-Amerikan, Nueva Yorken egon zan

 urteetan. Milloe mordoa balio ei ditu irudi onek. Berezko zan Gernikan izandako

 gudak, erailketak sortu-erazi eban irudi ori bertara ekartzea. Ez ba. Madridera

 eroan eben. An jarri. Gernika gure Uri Santua erre ebenak eurek-eroan dabe

 euren etxera irudia. Orrela jokatu dabe beti gure etsaiak. Onelakoa izan da

 beti onein jokabidea.

 Euzkadin terrorismoak agintzen dauala-ta, onelako irudi eder bat arriskuan ezin

 ipiñi daitekela-ta, Madrideko uria gordeleku ona ta osoa izango zala-ta

 Españako uriburura eroan eben. An ez ei dau izango arriskurik. Ez eben aitatu

 be egin irudi ori ikusteak diru mordoa ekarriko eutsela eurei. Betiko

 parisaitarrak. Betiko guzurtiak. Euzkadin terrorismoa ta Españan bakea.

 Euzkadin arriskua ta Españan babes osoa.

                                       (Darraien bertsoak abestuko ditu taldeak

                                                 «Mendiko Negarraren» doiñuz.)

 GURE BETIKO ETSAIAK

               I

 Terrorismoa asmatuta

 or dabiltz txapel-okerrak,

 bardin polizi ankerrak.

 Gure Euzkadi zapaldu eta

 betiko ondatu nai dabe,

 euzkeldun danok bat einda

 aurrera bildurrik gabe,

 guztiok zutik JEL-alde.

               II

 Noiz arte, Jauna, noiz arte,

 bizi-bear atzerripean,

 noiz arte besten menpean?

 Espan-agotan biraoa ta

 biotzean gorrota,

 eskuetan iskillua,

 makilla eta aiztoa,

 au dabe ebanjelioa.

               III

 Lege biurriak jarri,

 eskubideak ukatu,

 Euzkadi dabe ondatu.

 Odolez daude gure mendiak,

 odolez gure ibaiak,

 odolez gure erriak,

 odolez gure kaliak,

 odolez gure etxiak.

               IV

 Zutitu danok, zutitu,

 zaindu daigun Aberria,

 dalako geure-geuria.

 Danok bat egin eta alkartu,

 zintzoki daigun jokatu,

 arerioa azpiratu,

 gure Euzkadi askatu,

 Nortzuk garean agertu.

 Negargarria!Ulertu-eziña! Gaur be gorroto bizia dabe bai Arbolarentzat eta bai

 Euzkadirentzat! Gorroto bizi-aundia. Ezin esan alakoa. Gernikan eta bere Arbola

 Santuaren oiñetan eta babesean ontzat artutako Araudi-Estatutoa ezin iruntzita,

 indarrik gabe ta utsean itxi gura leukie. Paper-uts biurtu. Ortarako asmatu

 eben loapa. Telebistan, irratian, egunerokoetan, aldizkarietan, itzaldietan

 edena ugari jaurti dabe gure Aberriaren aurka, gure agintarien aurka. Naizta

 alderdi politikoak bata-bestearen aurka ibilli euren artean, danak bat-eginda

 alkartu dira beti euskeldunen aurka egiteko. Basoko basurde ta piztiak lez jagi

 izan dira beti eragozpenak ipiñita, gure eskubideak ukatzeko. Ako Madrideko

 Batzartegian gudarostea jagitzea aitzakitzak ipiñita burdinez eta katez

 inguratu nai dabe gure erria, ito egin gura dabe bein betiko il dedin. Auxe

 izan da beti euren asmo-gurari zitala. Auxe euren eginkizun lotsagarria beti.

 Baiña alperrik. Erria zutunik dago. Agintarian zur eta ernai daude. Onez edo

 txarrez erriak erantzungo dau, geldi ez da egongo. Lotan be ez.

                                         (Illetako «Artu Zuk Jauna» abestiaren

                                     doiñuz abestuko dabe antzokitik taldekoak

                                                     bakarlariari erantzunik.)

 ASKA DAGIGUN EUZKADI

 Bakarlariak:

                         1

 Lotuta dakust gure Euzkadi

         atzerripean gaxoa,

         danok bat eginda aska dagigun

         emonaz bizi-beroa.

 Taldeak:

         Gora Euzkadi geurea da-ta,

         Gora Euzkadi askatuta.

 Bakarlariak:

                         2

         Gure etsaiak beingoz nai dabe

         Euzkadi dana ondatu,

         ZIN egin daigun euskaldun danok,

         etsaian aurka gudatu.

                         3

         Zar eta gaztek maite dagigun

         Euzkadi Ama zintzoki,

         bildurrik gabe joka dagigun

         beraren alde gizonki.

                         4

         Gu euskaldunok sakabanatu

         ori nai dabe ankerrak,

         geukeririk ez, batu gaitezen,

         batu guztion indarrak.

                         5

         Alderdi danen indarrak batu,

         itxi alderdikeriak danon

         artean burrukatzeko,

         egin lenbailen bakiak.

                         6

         Jaun altsu ori erruki zadi,

         zuzendu gure erria,

         etsai gaiztoak eraii nai leuke,

         betiko gure izatia.

                         7

         Simeon zarra pozarren il zan,

         Jesus besotan eukita,

         ni be pozarren ilko nintzake

         Euzkadi azke ikusita.

                         8

         Euzkadin bizi gure dogu guk,

         bake gozoan lanean;

         gorrotorik ez iñorentzako,

         maitetsuna barnean.

                         9

         Goiko ortzean argia dakust

         askatasuna-argia,

         Aberriaren aske-eguna,

         au bai zorion aundia.

                         10

         Gora Euzkadi sorterri maite,

         neure ametsen pozgarri,

         izan zu beti bizitz-bidean

         nire zorunen iturri.

 Mutillak:Bai oraindik lotuta gure Euzkadi, baiña menderatuta ez. Ba-da oraindik

 odola errian. Zigorrak, espetxeak, eriotzak ez dau bildurtuko euzkotarra. Bere

 Aberria askatzea erabagi dau ta gogor eta kementsu ekingo dau bildurrik barik.

                                       (Telesforo Monzonen «Lepoan artu ta segi

                                                 aurrera» abestu bei taldeak.)

 La, lara,

 la, lara, la-la, lala-ra

 lepoan artu ta segi aurrera (bis)

 Gazte bat lurrean arkitu dugu,

 lore gorriz beterik kolkoa,

 burdiñen artetik iesi dator,

 euzkal gaztediaren oiua.

 Mutillak, eskuak elkar gurutza,

 ekin ta bultza

 denok batera,

 bidean anaia erortzen ba'zaik,

 lepoan artu ta segi aurrera,

 La, lara        ...

 lepoan artu ta segi aurrera. (bis)

 Ez dugu beldurrik,

 ez dugu lotsarik,

 nor geran,

 zer geran

 aitortzeko.

 Ez gaituk lapurrak,

 ez eta txakurrak,

 kataiaz loturik ibiltzeko.

 Gizonak ba'gera,

 jo zagun aurrera,

 gure erriaren jabe egin arte,

 Askatasunaren egal azpian

 kabia egiten oituak gare,

 ibiltzen aspaldi ikasia dugu

 otsoak eskutik artu gabe.

 La-lara

 lepoan artu... (bis)

 Arrotzek espataz il nai ba'naute

 izituko gaiztuztelakoan,

 zutitu ta euskeraz mintzatuko naiz

 nere iltzallearen aurrean.

 Mutillak ez gero nigarrik egin,

 erortzen ba'naiz

 gau illunean,

 izar berri bat piztutzera noa,

 Euskalerriko zeru-gaiñean. (Iru aldiz)

 Mutillak:Ta onela amaitzen dogu lenengo zatia. Lenengo zatiaren bukaeran eta

 zapiari beruntz eragiñik, antzokia estaltzean eta atseden-aldian, bigarren

 zatiari asiera emon aurretik entzuleok oldozkor eta ixiilean zeuon zoko-

 barrenean Gernikako Arbolaren negu itun-baltz au ausnartu egizue abesti itun

 batzuk entzuten dozuezalarik. Alan be entzuleen-tartekoak nai dabenek parte

 artu leikie taldearekin abestietan.

 OÑAZEZ

                                             (Neska batek abestuko dau antzokia

                                                   estalduta dagoen bitartean.)

 Aldi baten gure Ama,

 Aberri maitagarria,

 semeok genkuzan edur

 barria baizen garbia.

 Orain ostera itxazi iako

 arrotzen dongakeria.

 Au tamal mingotza,

 au oñaze latza,

 orbandu dala Aberria.

                                           («Mendiko negarra». Arana-Goirirena.

                                                                       Taldeak)

 Ene Aberri laztana,

 jausi zara erbestepian,

 obia eriotza da.

 Zeure besotik

 atzo igoten zan

 eskari ona zerura,

 gaur erdeldunak sartuta

 axia emen birauz bete da.

 Zelan ondiño il etzara?

                                                     Askatasun-eguzkia. TALDEAK

 Askatasun-eguzkia

 jun iaku Euzkaditik,

 bere biziko gaitz-miñak

 illarekin eldurik.

 Illargirik ez da ortzean,

 ezta be izar-izpirik;

 illunpetan Aberria,

 dan-dana galdurik.

 BETI PENETAN

                                                                   Neska batek

 Beti penetan, beti penetan

 bizi naiz mundu onetan.

 Egunez zerbait alegratzen naiz,

 gabaz beti penetan.

 Zureganako amodiua

 juan zitzaidan batetan.

                                                 («Lenago il». Arana-Goirirena.

                                                                     Taldeak.)

 Ze ikusten dabe

 nire begijok,

 au danau dakust

 galduta.

 Berezi, baso,

 muru ta mendi,

 uri, baserri

 ta dana

 gaur maketuak,

 saloberiok,

 ara birrindu dabela,

 il naiago dot

 ikusi baño

 Aberriaren

 amaia.

 OTSEÑA ZARA

                                               (Abots zolidun gizonezko batek.)

 Zorijona,

 zeure laguna zan,

 zeure lagien aldian,

 noiz nai

 Zeure buruban

 jauna ziñan;

 gatxa zer dan etzenkijan.

 Itxurik

 zeuk arrotza onetsi baña

 ta emon zeutson bijotza.

 Ordutik ona

 otseña zara.

 Jabia dozu

 España.

 ENE AMA

                                       («Ikusten dozu goizean» doiñuz taldeak.)

 Bixi ezta

 ludi guztijan

 Ene Ama

 Baxen ederra baña ez

 ain gaxua.

 Guztiz ederra

 bera delako,

 erbestepian jausi da.

 Ara bada

 sortu dituzan

 semiok ba

 bere bizitza

 kentzen dautsoela.

 NEGARREZ IKUSTEN ZAUT

                                   (Arana-Goirirena. Neska batek goxoroastiro.)

 Negarrez ikusten zaut

 ene Aberria,

 zeure umiak zaitube

 ondatu guztia.

 Ai ene Ama.

 Ara non dakartzudan

 zeuretzat bizia.

 EUZKOTARRAK GARA

                                         (Arana-Goirirena. Taldeak abestuko dau

                                                         gogotsu ta zaratatsu.)

 Euzkotarrak, euzkotarrak gara;

 bizi beiz Jaungoikua eta Lagi Zarri.

 Ezkara españarrak,

 ez arrotzaliak,

 ez maketuen edo

 motzen aizkidiak;

 Geure Ama danaren

 geu gara semiak

 bere Euzkadi dala

 geu gara beriak.

 Euzkotarrak, euzkotarrak gara;

 Bizi beiz Jaun-goikua eta Lagi Zarra.

                                     (Antzokia alai... bizi... argiz... Arbola

                                           Zarraren ondoan beste gazte bat orri

                                           orlegiz; aldamenean lorak... gorriak

                                                           zuriak... orlegiak.)

                                             (Mutil gaztea len lez jantzita ta

                                   alboetara adi-adi begiratuz eta irribarrez.)

 Udabarria! Udabarria! Udabarria!

                                               (Taldeak darraiena abestuko dau

                                         barrutik «Jagi-Jagi eresiaren doiñuz.

                                           Bitartean mutilla ixilik, adi-adi.)

 Eldu iaku Udabarri,

 Udabarri goxoa.

 Udabarri goxoa.

 Negu otza aiendu da

 eta agertu beroa;

 alai ta lirain orlegiz

 jantzi izadi osoa,

 jantzi izadi osoa.

                                         (Mutillak gora begira ta astiro-astiro

                                                     berresango ditu bertsook.)

 (Gero darrai):Udabarriarenarpegi gozoa! Udabarriaren emaitz ugari-onurakorrak!

 Gogoa poztu, nasaitu, adoretu ta indartu egiten dau.

 Udabarria! Zugatzak orriz jantzita... loran... arnariak... ernetzen...

 Begira... begira... Zugatz barria... Zarraren semea. Zugatz barria! Zarraren

 semea. Zugatz gazte-sendoa... orri ederrez jantzita... besoak zabalik...

 adarrak eskeintzen... Begira... Begira... Zugatz Barria! Zarraren semea!

 Bizitza barria. Semeak aitaren jarraia izan oi dira. Aitaren bizitza. Aitaren

 odola dago semeetan. Bere bizitza. Bere izatea.

 Zugatz barri! Zarraren seme zara, bere jarraia. Zugatz barri! Agur, agur

 biotzez. Zure Aita zarra da. Il-zorian dago... baiña zu geratzen zara

 gurekin... gure pozerako... gure onerako... gure zorionerako... gure

 itxaropenerako...

 Zugatz Barri! Zabaldu ta luzatu zure besoak, zure adarrak eta zure magalpean

 zure babespean EUZKADI osoa artu, zure euskotar kerizpean batu guztiak. Zugatz

 Barri! Zure kerizpe gozoak poztuko gaitu, zuk indartuko gure biotzak. Euskotar

 anaiak! Argia ba-dator. Poztu gaitezen. Gure etsai-arerioak ez dira geldi

 egongo. Orain arte lez burruka gogorra egingo deuskue. Gure Aberria puskatzeko

 alegiñak egingo dabez. Gure Aberria zulatu ta ondatu nairik ibilliko dira.

 Zugatz Barri! Zure oroiak adoretuko al'ditu zure semeak etsaiaren aurka gogor

 egiteko. Etsai-arerioak azpiratzeko.

 Anaiak! Euskotar anaiak: zeuontzat artu Sabinen bertsook:

 Didar bat aditu da

 Geure mendietan,

 Itxal da baigabia,

 Aitor'en izketan.

 Eta beste bereok.

 Itxartu euzkeldunok,

 Esan dau didarrak,

 Itxartu entzutera

 Asaben negarrak!

 Eder-ederra zara,

 geure aberria,

 ta edertasun ori

 geuretzat egin da.

 Ezaindu gura bazauz e

 rbesteren batek,

 jaso goiko iturrirantz

 zeure begi orrek.

                                         (Eta bereala beste itzik gabe taldeak

                                                       darraiena abestuko dau.

                                                         AranaGoirirena au be.)

 ITXARKUNDIA

 Azkatasun-eguzkia

 basotik urten da,

 bere argia edonun

 arin zabaltzen da.

 Itxartu zaiz euzkotarak,

 aupa euzkeldun guztiak,

 gora, gora antxiñako legiak.

                                           (Eta beingoz taldeak Israelko kanta

                                             dan. Geurea da... ta Euskalerria.

                                                             Beingoz taldeak.)

 Euzko gudariak gara

 Euzkadi askatzeko,

 gerturik daukagu odola

 bere alde emoteko.

 Irrintzi bat entzun da

 mendi-tontorrian,

 guazen gudari danok

 ikurriñan atzian.

 Eta beingoz taldeak:

 Aberri laztana,

 zu ikusitzean

 zerbait aditzen dot

 ene biotzean.

 Agur zelai ta mendi,

 ibai ta bazterrak,

 euzkotarren biztoki

 alai ta politak.

 Gora Euzkalerria,

 erririk onena,

 euzkotarren biztoki

 eder-maiteena.

 Agur Euzkalerria,

 zaukadaz biotzian,

 etzaitut nik aztuko

 bizitza guztian.

 URRUNDIK

 (Elizanbururena)

 Urrundik ikusten dut, ikusten mendia,

 beraren gibelean bai dut nik erria;

 jadanik dut aditzen, zorion aundia!,

 ezkilla maitearen asperen eztia.

 Landako langillea, artzai mendikoa,

 iturriko bidean doan neskatoa;

 aditurik ezkilla, ire poz goxoa,

 otoizten ari dituk Ama Zerukoa.

 Mutillak:OiEuzkalerriko mendiak. Mendi joriak. Mendi zoragarriak. Mendi

 aberatzak. Zugatzez eta urez inguratuak. Pozarren eta gogo-gogoz agurtzen ditut

 Euskadiko baso ta zelaiak, muiño ta mendiak, oian eta ibarrak. Euskadiko

 mendiak! Zoragarriak zare. Sorgiñak lez zarie euskeldunen biotza

 zuenekanatzeko. Indarra, lillura ta ametsa esnatzen dozue euzkotarren biotzean.

 Olerkia daukazue abertzalearen biotza irabazteko.

 Pozarren gogoratzen eta agurtzen ditut une ontan Euskadiko mendiak! Aberriaren

 leioa. Aberriaren begiak zarie zuek. Aberriaren esnale.

 Aratz, Altube, Arlaban, Azkueta, Aia, Ollargan, Santikurutz, Aliarte, Opakua,

 Txarlazo, Atzabal, Baio, Kruzeta, Askiola, Gobeta, Azazeta, Oro, Toloño, Mota

 eta Soituri Araban beste askoren artean.

 Alluitz, Anboto, Artaun, Aramotz, Bizkargi, Ganekogorta, Ganguren, Pagasarri,

 Illuntza, Mandoila, Lekanda, Zanburu, Intxorta, Mugarraitz, Kalamua, Sabigain,

 Oiz, Upo, Orduña, Areitio, Ganzabal, Unbe, Serantes, Ereñotzar, Ogoño, Urkiola,

 Jata, Sollube, beste ain baten artean, Bizkaian.

 Aitzkorri, Galdonamendi, Artia, Golda, Andutz, Kurutzeberri, Karajate,

 Egoarbitze, Jaizkibel, Udalaitz, Urepel, Akondia, Elosu, Urko, Lizarruzti,

 Oleta, Txindoki, Galdaramiño, Askonabieta, Urgull, Pagoeta, Etxegarate, Itziar,

 Ernio, Irimo, Igeldo, eta Ulia beste askoren artean Gipuzkoan.

 Abodi, Aiztondo, Belagua, Arangoiti, Oria, Auza, Andia, Urbasa, Aralar, Murube,

 Irati, Ibañeta, Azpiroz, Belate, Lizarraga, Anie, Erro, Kodes, Etxaurri,

 Orreaga, Astobizkar, Otsondo, Usategieta, Artikutza, Ori, Iruerregen-maia,

 Ezkaerri, Irumearrieta, Orba, Adi, Naparroan beste askoren artean.

 Eta Naparroan bertan Prantziren menpean dagoan be aldean oneik beste ainbaten

 artean: Okabe, Mendibete, Arrizuri, Urkulu, Leizar, Uedozburu, Ostegi, Lindux,

 Izterbegi, Argarai, Mendimotz, Munhoa, Izpegi ta Kakueta.

 Lexa, Benbileta, Lakora, Legorre, Iguntza, Negumendi, Etxeleku, Bizkartsu,

 Salagaña, Eskaleak, Olatze, Ziñiga, Zuberoan beste askoren artean.

 Lapurdik be ba-ditu mendi politak naizta aundiak izan ez. Mandorrain eta Iñazio

 deunaren aldatza, Larrun, Xixibai, ta bar.

                                               Euskadiko Mendiak: Agur biotzez.

 Etabiotzetiko agurra orobat Euzkadiko ibai-errekai. Euzkadiko ibaiak! Gure

 lurra busti eta aberastutzen daben ibai-errekak! Garbiak, gardenak, eta

 aberatsak antxiña; loiak, zikinak eta ain aberatsak ez gaur egunean.

 Arro-arro ta garbi-gardenak jazten ziran lenago mendi-baso, zelai, muiño ta

 solo barrenetatik-zear gure ibarretara azkenik itxaso-barruan betiko galtzeko.

 Garbiak ezeze aberatsak be ba-ziran gure ibai-errekak.

 Danetariko arraintxoak eukezan eta pozarren eta nasai ikusten ziran gure

 gizonak euretan arraintzan. Kaskalluak, sarboak, angillak, arrankariak,

 kangrejoak, eta abar. Euneka ta millaka gizon ebiltzen batez be igande ta jai-

 egunetan ertzetan edo uretan bai sareakin, bai amuekin. Ura garbia zan, garden-

 gardena, ezertarlko loikeririk bakoa; arraiñak barriz ugari-ugari.

 Gaiñera ez euken ezertariko eragozpenik arraintzan egiteko. Askatasun osoa

 euken. Gaur lantegiak jaso dabez euren inguruetan urak zikindurlk eta arraiñak

 gitxiturik. Alan be, ederrak, maitagarrlak zarle ibai-errekok euskeldunontzat.

 Amaika ordu pozgarri izaten dabez gure gizonak zuen ondoan busti-aldiak egin

 eta arraiñak artzeko. Biotzez agurtzen zaituegu une ontan Euskadiko ibai-

 errekok! Danontzat da gure agurra. Danak zarie gure erriaren pozgarri ta

 aberastasun iturri.

 Agur Gipuzkoako ibai-errekak! Urola, Oria, Deba, Oiartzun, Ego, Zelai,

 Besabeko, Alzama, Alzola, Oiñate, Mutiloa, Estondo, Leizaran, Araxes, Ursuaran

 eta abar.

 Agur Bizkalko ibai-errekak! Butron, Nerbion, Ibaizabal, Kadagua, Artibai,

 Mundaka, Somorrostro, Orobio, Oka, Mañaria, Indusl, Gernika, Babardun, Zeberio,

 Urkiola, Arratia, Goloko, Lea.

 Agur Naparroako Ibai-errekak! Arga, Irati, Ezkurra, Latsa, Elama, Ulzama, Auza,

 Zia, Basaburu, Arakil, Juslapeña, Burunda, Bidasoa, Erro, Biurdana eta abar.

 Agur Arabako ibai-errekak! Ega, Zadorra, Baias, Araia, Izalde, Altube, Oiuda,

 Zubalde.

 Agur Euskadiko ipar aldekoibai-errekak! Adur, Nibe, Nibelle, Gabe, Biduze eta

 abar.

 Euskadiko ibai-errekak, ekin, ekin orain arte lez gure lurra busti ta

 aberastutzen. Gure erriaren poz eta aberastasun eta aurrerapide-iturri zarle.

 Maite-maite zaituegu. Mundu guztiko ibai ta erreka guztien artean zuek guretzat

 euskeldunontzat maiteenak.

                         Gora Euzkadiko mendiak!

                         Gora Euzkadiko ibai-errekak!

                   (Ondoren sei neska gazte sartzen dira bata-bestearen atzetik

             antzokira Batek Bizkaia, beste batek Araba, beste batek Naparroa,

                             beste batek Gipuzkoa, beste batek Lapurdi ta beste

                       batek Zuberoa itza eukiko dabe paparrean izki aundiekin.

                               Seirak erdian orriari begira: geldi ta ixilik.)

 (Mutilla mintzo)Bizkaia!Araba! Gipuzkoa! Naparroa! Lapurdi! Zuberoa! Seirak

 aiztak, Ama baten alabak. Udabarri eder-zoragarri ontan euren batasuna,

 alkartasuna, alkarganako maitasuna agertzera etorri dira. Ta ementxe Zugatz

 bion aurrean agertu nai izan dabe batasun au, alkartasun au, Gure erriaren

 udabarria, pizkundea. Poztu anaiok, gora biotzak. Negua ioan da, laiño baltzak

 aiendu ta estaldu. Udabarria!

 Anaitasun pozgarri ontan Arrese-Beitia gure olerkari aundiarekin esan dagigun:

 Aztu daiguzan gure artean

         izan diran aserreak,

         izan gaitezan anaiok eta

         euzkeldun zintzo-garbiak.

         Betor guraso zarren fedea,

         betoz asaben legeak,

         bere negarrak leortu daizan

         ni jaio nintzan erriak.

 Bai, bai, bai batasuna, alkartasuna. Ez bedi sortu gugan eztabaidarik,

 gorrotorik, banakuntzarik. Danok bat: danok bat, danok anaiak.

                       Batasuna! Maitasuna! Anaitasuna!

 GERNIKAKOARBOLA. ZARRA TA GAZTEA! Biotzez agurtzen zaitugu. Zu zara gure

 erriaren udabarria, bere indarra, bere euspena, bere itxaropena.

 GERNIKAKO ARBOLA! ZARRA TA GAZTEA! Arbola Santua. Piztu ta sutu egizuz

 euskeldunen biotzak. Otzak artuta daukaz aspaldi baten askorenak. Berotu ta

 sutu egizuz.

 GERNIKAKO ARBOLA... ARBOLA SANTUA! Zaindu, zaindu zure magalpean, zure

 babespean Euskalerria!

 AITONAK ILLOBARI

                                         (Urtedun gizonezko batek abestu bei.)

 Neure semien-seme,

 neure illoba laztana,

 ez eik aaztu aitonak

 irakasten dauskana.

 Gora Euzkadi

 bizi bedi,

 gora Sabino

 Arana-Goiri;

 Jaingoikoa

 Lege Zarrak

 Mutillak: Geureak dagiguz orain eta beti ta mundu osoaren aurrean eta gogotsu,

 adoretsu, kementsu ta bildurrik barik, Sabin Arana-Goiriren itzok: EUZKOTARREN

 ABERRIA EUZKADI DA.

                                   (Danak zutik Gernikako Arbola abestuko dabe.

           Nai ba'da, dantzariak eta txistulariak sartu daitekez eta Guridiren

                                                           Ezpata-dantza egin.)

                               (Euzko Abendaren Ereserkia abestuz bukatuko da.)

                                 Zapia bera.