Garbitokia

Dante

euskaratzailea: A.O.

IV Kantua

 Muiña:Nekez baiña mendira igotzen dan lekura eldurik, bi Olerkariak bide-zidor

 estu malkartsu baten sartzen dira; esku-oiñekin hide egiñaz dijoazki aurrera,

 mendiak duen len-ordokiraiño. Emen eseri dira, eta Bergili'k eguzkia zergatik

 aurkitzen dan bestekaldean azaltzen dio Dante'ri. Onek, berriz, arkaitz

 itzalpean etzanik dauden arima askoren artean, Belakua alper-ontzia ezagutzen

 du. Onek adierazten dio nola dauden bertan, bizitz-burura arte, Jainkoagana

 biurtzea atzeratu zutenak.

 Atseginnaiz oiñaze eragiñez gure almenetarikoren bat sorgortu oi danez, arima

 ere bere baitan kiribiltzen da, eta, itxura danetik, ez dio beste indarri men

 egiten; au, ordea, guregan arima baten ondoan beste batek arnas dagiala uste

 dutenen aurka dago; ortik, arimea zur ta lur egiñik daukan zerbait entzun naiz

 ikustean, aldia gizasemeak konturatu gabe dijoa bere bidean aurrera; bat bait

 da entzuten duen indarra ta beste bat arimari oso eusten diona; au loturik

 bezela daukazu, ta aske bestea. Ondo nabari izan nuen au ezpiritu ari entzun

 eta bera mirestean; eguzkia berrogetamar mailla gorago igoa zan, ni artaz oartu

 gabe, arima aiek, danak batera, «Or dago zuek galdetzen dezuten bidea»

 deadarrez asi zitzaizkigun tokira iritxi giñanean.

         Nekazariak sarri, maatsak gorrizkatzen diranean, zulo aundiagoa ertsi

 oi du sasi-eskutadaz, arimak gugandik banandu ziranean guk, Gidariak eta nik,

 igo genuen zuloa baiño. Sanleo'ra eltzen da. Noli'ra jatsi, Bismantova'ra,

 tontorreraiño, oiñez ere igotzen da, baiña an egaz egin bear zan, ego ariñez

 esan nai dut eta gurari bizizko lumaz, itxaropena ixuri ta argia ematen zidan

 urak zuzenduta noski baiño noskiago.

         Aitz zartatuen tartetik zan gure igoera; alde bietatik estutzen

 ginduzten aien ormak, eta azpi latz malkorrak esku-oiñak erabiltzera beartzen.

 Arkaitz garaiaren goiko labarrera, leku irikira iritxi giñanean, nik esan nuen:

 «— Ene Maisu, orain zein bide artuko?». Eta ark erantzun zidan:» — Urrats bat

 ere etzaitez atzeratu; jarrai zakizkit mendian gora atzetik, zuzentzaille trebe

 bat ager dakigun arte».

         Oso garaia zan mendi-kukutza, begiekin garaitu eziña, eta aldatza

 orratz-laurenetik, erdiunera jeisten dan lerroa baiño aski erripeagoa. Nekatua

 nengoan, eta oiuz asi nintzakion:» — O aita samur! Biur zaitez eta ikus;

 astiroago ez ba'zabiltza, bakarrik gelditzen zara!» — «Ene semetxo —esan

 zidan—, saia zaitez oneraiño etortzen» . Eta alderdi artatik mendia osorik

 inguratzen zuen mail-koska bat goraxeago erakusten zidan.

         Adorea bait zidaten aren itzak erantsi, saia nintzan aren ondora

 igotzen, azkenez ere nere oinpean ikusiz aitz-mokor troska. An exeri giñan

 biok, eguzki aldera begira, igo giñean lekurantz noski, ibilli dan bideari so-

 egitea atsegingarri izan oi da-ta. Lenengotan nik beeko sakonera zuzendu nitun

 begiak; gero eguzkira jasorik, miretsia geratu nintzan aren izpiak gu ezker-

 aldetik joten ikusiaz. Laster oartu zan olerkaria ni sor-lor nengoala argiaren

 gurdia gure eta Ipar (Akilon) artean igarotzen ikuskatuz. Esan zidan: «Kastor

 eta Polux, guri goitik eta beetik beren argia bialtzen digun izpillu urarekin

 batera ba'leude, Zodiako ikusiko zenuke, gorrizkatua, oindio urbillago ikusiko

 zenuke Artz-izarretatik, biraka noski, bere oizko bidetik irtena ez baldin

 ba'dabil beintzat. Au nola daiteken jakin nai ba'duzu, irudi ezazu, zeure

 baitan bilduta, Sion eta mendi au, onela daudela lurraren gaiñ, biak dauzkate

 osertz berdiña eta boil-erdi ez-berdiñak; ortik, ba, ulermena argi

 ba'darabiltzazu, laster ikusiko duzu, Faeton'ek bere txarrerako ibiltzen jakin

 ez zuen bidea naitaez doala mendi onen alde batetik eta lenengoaren alde

 aurkakotik.

         «Egi-egiaz, ene maisu —erantzun nion—, ez nuen egundo orren argi ikusi

 adimurri nirudian alako gauzetan, orain bezin nabari, goiko borobillaren erdian

 dagon oboa, lur-gerri edo antzeren baten Ekuadora deritzana, eta beti uda ta

 negu tartean dirauna; ori dala-ta, emendik urrun dago ipar aldera ebertarrak

 alde berorantza ikusi oi zuten bestea. Baiña, eder ba'zaizu, leiatsu jakin nai

 nuke zenbat bide ibilli bearra dugun oraindik, mendi au nik begiz iritxi

 daikedan baiño gorago igonik doa-ta».

         Ak jardetsi zidan: «Alakoa bait da mendia, igotzen asikeran beti

 neketsu, baiña batek gorago ta neke gutxiago nabaitu oi dizu. Orixegatik,

 urtiraren barna leun-leun doan ontzia bezin azkar zoazala iruditzen zaizunean,

 orduantxe zagokez bide-txiorraren azkenean. Gorde ordukoxe zure atseden-

 irritsa. Ez dizut beste ezer eskatzen, auxe bakarrik bait daukat ziurtzat».

         Ark itzok ebaki besterik ez, abots au aditu zan ondoxean: «Aurretik,

 bear bada, eseri bearra izando duzu!» Ori entzuean buruak biur genitun biok,

 eta arkaitz mokor aundia ikusi genun geure ezkerretan, aurretik ez nik ez arek

 auteman ez genuena. Urbil giñan arengana, eta arkaitz ostean nor batzuk ikusi

 genitun; itzalpean gizaki nagi-ustelak egon oi diran bezela, etzanik eta geldi.

 Areitatik bat, niri nekatua iruditu zitzaidana, jarririk zegoen eta belaunak

 kurutzaturik, arpegia beuron artean eukala.

         «O ene jaun atsegin! —jalgi nuen nik—; jar ezazu begia, zakur zuria

 bere aizpa ba'lu baiño ere fardelagoa dirudin orregan». Ura ordun guregana

 itzuli zan, aztertu giñuzan, bere berna-gaiñez begiak bialtzen zizkugula, eta

 irauntsi zuen: «Zoaz, ba, gorago, ain adoretsu agertzen zarean azkero!».

         Ordun oar nintzan nor nuen; oraindik ere arnasa iñausten zidan pizkat,

 baiña ez nuen oztopo izan arengana urreratu nendin; eta ni bere ondo-ondoan

 ikusiz, oztoztan jaso zuen bere burua, esanaz: «Ondo ikusi ote duzu eguzkiak

 nola daraman bere gurdia zure ezker aldetik?» Aren ikara nagi ta itz laburrak

 erdi-iriki zizkidan ezpaiñak irri-parretan; gero asi nintzakon esaten:

 «Belakua, onezkero' ez natzaizu errukior, baiña esaidazu: zergatik zauzkat emen

 ain eseria? Bidariren baten zai al zagoz? Edo-ta betiko nagikeriak mende bir-

 artu?».

         Eta arek: «Ai, anai! Zer ete dakar gora igotzeak? Jainkoaren aingeruak,

 ba, garbitokiko atean jarrita dagonak ez dit araiño irixten utziko. Leenen

 bearrezko da, zeruak ni kanpo nengoela, nere bizitz-aldian eman zitun aiña bira

 eman ditzala nere inguruan, nik azkeneraiño luzatu bait nituen nere damuzko

 negar-zotiñak; Jainkoaren grazian bizi den biotz batetik jaikitako otoitzak

 lagun ez ba'datorzkit, besteak zer balio didate, zeruan entzunak ezpa-dira?».

         Olerkaria, bitartean, igoaz joian gure aurretik, au esanaz: «Zabiltza

 onezkero; begira, eguerdi-orratza ikutzen dago eguzkia, eta gauak ere laster

 jarriko du Marruek itxas-ertzean bere oiña.