Garbitokia

Dante

euskaratzailea: Igotz

I Kantua

 MUIÑA:Musai deika. — Olerkariak dioskunez, bidariak (Bergili'k) eta berak,

 egun-urratzez ugarte baten daudela, Utika'ko Katon atzematen dute. —

 Garbitokira igoteko baimena du, ta itxasora doa Bergili'rekin. — An, Katon'ek

 esana egiñaz, Bergili'k aurpegia txautzen dio Dante'ri, baita ziizko gerrikoa

 soiñeratu ere.

 Urobeak zearka-naiez oialak jasoten ditu orain ene asma men-ontzixkak, gibelera

 utziaz itxaso egiazki zakarra; eta bigarren erreiñu artaz dut abestuko, giza-

 ezpiritua gardostu ta zerura igoteko gai egin oi danekoa. Zuzper bedi emen,

 Musa deunak!, olerki illa, zeuona nauzue-ta; betorkit emen Kaliope bidera

 laguntza eskeinka, zori gaiztoko Mike aiek bere barkamen-itxaropidea

 galtzeraiño eratxita utzi zituen abots arekin, ain zuzen ere.

         Sorkaldetiko zafir kolore leunak, egurats-kera geldia, leenzeruraiñoko

 guztian garbi ixuria ta urtua agertu zitzaidan, oso atsegintsu, biotz-begiak

 min-azi zizkidan arnas-aize bizigetik irten nintzanean. Maitasunera deragigun

 izar diztitsuak sortalde guztia jarten zuen irripartsu, jarraika zetorkion

 Arrai-moltsoa estalpe arturik. Eskuirantz nintzan itzuli, beste goi-buruan

 begiak ezarriz, eta leen-gizonak ezik iñoiz ikusi gabeko lau izar ikuskatu

 nituen. Eztitan zirudian zeruak bere argizko zirt-zirt betean. Oi iparralde,

 leku its, ezin dituk ik tokiok ikuska!

         Aiek begiratzea etenik, beste goi-bururantz biurtu nintzan pizkat,

 dagoneko Gurdia agertuz zijoanerantza noski, ta neregandik urbilxe zaar bat

 ikusi nuen, bakarrik eta begiramen-duin oso, seme batek ere aitari zor ez dion

 ainbat, alegia. Luze ta urdiñez zuritua zan aren bizarra, zuriak baita bi

 txerlotan ari bular-gaiñ erortzen zitzaizkion illeak ere. Lau argi santuen

 erraiñuak, ainbesteraiño estaltzen bait zuten argiz aren aurpegia, eguzkia aren

 aurrean ba'legokean nekusan nik. «Nor zerate zuok, ibilli dabillen ibaiaren

 aurka, betiko espetxetik ospa egin duzutenok? —jalgi zuen ark, bizar agurgarri

 ura dardaraziz—. Nork zuzendu zaitue ona? Edo nork argi egin dizue sulezeko

 ibarra beti zurbilla iraun-azten duen gau naasitik irtetzeko? Barrenlegeak ausi

 ote orrela? Edo-ta lege berriren bat eman ote da zeruan, gaiztetsiak nere

 arpeetara etorri daitezen?»

         Nire bidariak ordun oratu nindun eta itzez, eskuz eta kiñuz, belaunak

 tolestu ta begiak beeratu nitzala, begirunerik lotsenaz adierazi zidan.

 Erantzun zion ondoren: Ez natzaizu nere oldez etorri; emakume bat jatsi zait

 zerutik, nere laguntza oni eskeiñi nezaiola, eskatu zidan. Ala ere, zure naia

 dan ezkero gure izaera egiazkoa dan bezela azal dezaiguzula, ezin dezakezut

 iñolaz ere nik ezer uka. Onek ez du oraindik bere azken gaua ikusi; bere

 erokeriz, baiña, urbil-urbil ibilli zalarik, arte laburra gelditu zitzaion

 biurtu al izateko. Esan dudanez, arengana bial ninduten gaizkatu nezan, eta ez

 zegoen beste biderik sartu naizen au ezik. Gaiztetsi guztiak erakutsi nizkion;

 orain, ordea, erakuts nai dizkiot zure zaipean txautzen diran ezpiritu aiek.

 Luzea litzakit nola ekarri dudan onaiño esatea; goitik datorkit zu ikusi ta

 zuri entzuteraiño ekarten lagun egin didan indarra. Ar ezazu adeiz beronen

 etorrera: oso maitagarri dan askatasunaren billa dabil, beraugatik bizia utsean

 eman duenak dakianez. Zerorrek ere ba-dakizu, argatik ez bait zaizun mingatz

 izan Utika'ko eriotza, an utzi zenuen-eta egun aundian dirdaitsu agertuko dan

 gorputza. Gugatik ez dira atzera laga betiko erabakiak; au bizi da, bai, eta

 Minos'ek ez nau lokarriztatzen ezertan, zure Marzia'ren begi garbiak dauden

 birundan naukazu-ta: au, oraindiño ere, zeuretzat euki daizula, biotz aundi!,

 eska dago, itxura danez. Beronen maitasunarren, ar itzazu gure naiariak: utz

 iguzu zeure zazpi erreiñuetatik ibilten. Geure esker-ona eramango diot berari,

 zillegi utzi ba'zenigu an beean zure aipatzerik.

         — «Marzia —esan zuen orduan—, an izan nintzan bitartean guztiz bait zan

 atsegingarri nere begientzat, eder naiz atsegin eskatzen zidan guztia egiten

 nion. Orain, ibai zurbillaren andikaldean bizi dalarik, ez du aalik neregan,

 gorputza utzi nuenean emana izan zitzaidan legeagatik. Ala ere zerutiko emakume

 batek eragin eta zuzendu ba'zagiz, esan duzunez, ez duzu laztan-txera bearrik;

 aski zait zuk aren izenean neri eska dezaidazun. Zoaz, ba, ta eizu beste onek

 gerrira dezala eia-zume aratz bat, eta ikuz ezaiozu aurpegia duen loi guztia

 itzungi arte, ez bait da egoki begi laiñoztatuekin aurkeztu dadin atseden-

 tokiko aien artean lenengo dan arduradunen aurrean. Ugarte txiki urak, biran,

 olatuak joten duten saietsetik, eiak dakartzi lokatz bigun gaiñean; ostoa

 dakarren beste landararik, iraun dagianik beintzat, ez da gauza an bizirik

 irauteko, uiñen eragiñera ez litzateke makur-aziko ta. Orren ostean, ezpei

 emendik izan zuen itzulia; oraintxe berton jaikiz datorren eguzkiak erakutsiko

 dizue igoera obea mendiari gaiñak artuz».

         Au esanik ezkutatu zan; ni, berriz, ixil-ixil zutitu ta bidariari

 urbildu nintzaion, nere begiak onengan jarririk. Bertatik asi zitzaidan

 mintzoz: «Jarrai ene oiñatzai; biur gatezan atzera, zelaiune au emendik

 beerantza azken ordarreraiño doakigu-ta».

         Goiz-ugatsa, aurretik iges zioana, gaillenduz zeukan orduko egun-

 txintak; urrundik oar bait nintzan itxas-ertzeko olatuen ukal. di eragiñaz.

 Zabaldi bakartian zear genbiltzan biok, galdutako bide-zidorrera itzuli naiez

 ibilli ta ibilli ta bera idoro arte alperrik dabillela uste duen gizonaren

 antzean.

         Ara, intza eguzkiarekin liskar-azi ta, toki aiñubetsuan bait dago,

 gutxi-gutxika urtzen dan lekura eldu giñanean, nere maisuak belarxe gaiñ ezarri

 zituen goxo-goxo bere esku biak zabalik, eta nik, ark nai zuenaz oar

 nintzalako, arengana zuzendu nitun nere masail malkoz bustiak; eta berak egin

 zuen, igurdizi leunez, sulezak ezaindu zidan kolore ura berriz ere gelditu

 zedin agiriko.

         Ondartza bakartira iritxi giñan gero, bere ur-gaiñ ibilli ta atzera

 itzultzeko gai izan dan gizonik iñoiz ikusi gabeko ondartzara noski. Antxe

 gerrikotu nindun besteak nai zuen bezela; eta, oi arrigarri!, landara umilbera

 susterretik atera zueneko, beste bat erne zan bat-batez lengoa erauzia izan zan

 lekuan.