Manifestu atzeratua

Joxe Azurmendi

 Panfleto bat idatzi nizun.

 Kondenatu nahi banauzu

 injustiziarik kometa ez dezazun.

                   I

 Gure herriak ez dauka kondairarik.

 Pobrea da. Ez dauka

 pirata koxkor pare bat,

 langille sofritu batzuek,

 muga zentzungabe asko,

 milla zorigaizto

 besterik. Ez da gutxi.

 Euri gortina batek ixten du

 gure kalendarioa.

 Ez da billatu kondaira unibersalen

 liburu handietan gure inperiorik.

 Agina-ko zero bat zan

 gure inperio guztia.

 Ta euskalduna konforme zegoen.

 Ta libre izan nahi zuen.

 Bainan libre izatea

 gauza ikaragarri zailla da

 Marx bat

 edo 1789 batizan ez duen

 herri zorigaiztokoarentzat.

 Zerekin pagatu behar du?

 Ikaragarri zailla da.

 Ze guk ez daukagu

 pirata pare bat, langille on batzuek,

 muga txar gehiago ta holako zerbait

 besterik. Kalderilla utsa.

 Bainan libre izan nahi dugu,

 zer kulpa daukat nik.

 Eta txeke zuri faltso baten antzean

 Gernika-ko arbola bat asmatu diguten arren,

 libre nahia pekatu balitz bezala,

 aitzakiren bat beharko bagenu bezala,

 guk, guztiz xinple, libre izan nahi dugu.

 Nahi dugu, besterik ez.

 Hauxe baita gure engainu azkenekoa:

 libre izan nahia justifika behar dugula

 pentsaerazi digute

 lehen kanpotik ta barrutik orain.

 Eta San Inazioren, Xabierren, Txurrukaren,

 ta Elkanoren ta Habeas Corpus-en

 ta nik dakit noren

 gomendio guztiak biltzen

 eta banatzen

 saiatu zaizkigu gure kausaren

 abogaduok. Libre izateko

 inoren baimenik beharko balitz bezala.

 Herri izateko inoren gomendiorik

 beharko bagenu bezala.

 Horiek libertaderik

 ekarriko baligute bezala.

 Ta ez horiengatik, ezpada

 guzti horien kontra

 nahi dugu libre izan,

 kondaira guztiaren kontra.

 Oi libre izatea ta handi izatea

 nahasi diguten gureak!

 Libertadea handitasunarekin

 edo kondairarekin

 edo ta agian norbaitek (oi bi aldiz gaixo! )

 moralarekin

 defenditzen digutenak!

 Poema txar batean

 deklaratu behar diot

 gure gauari ezetz.

 Goizaren kontra,

 Gernika-ko arbolaren kontra

 ta herriaren alde.

 Deklaratu behar diot kaleari

 gure jauntxoak ez dirala

 sekula gure herria izan ta izango.

 Gure jendea pobrea da, trixtea da.

 Gure jendea ez da poesia batean kabitzen.

 Gure jendea ona da. Kulpa gabe

 hiltzen da, handitasunik gabe

 bizi da, sekretuan maite du

 (tabuak erresnetatzen ditu),

 errezatzen du (tradizionalista da)

 engainatu egin dute,

 ez da asko fiatzen. Gure jendea

 vulgaridade utsa da.

 Inpresionistak bakarrik pintatu dute.

 Edozein etnologoren armario batean

 dago, eskuliburu batean deskribitzen da.

 Hau zan nire Gernika-ko arbola guztia.

                   II

 Nik ez dut pakerik nahi

 ze pakea ez da libertadea

 (kasi ahantzita neukan

 zaharraren zaharrez).

 Bainan prosaiko aurkitzen dut

 hiltzea.

 Ez nuke hil nahi

 Termopila-ko heroe bat bezala.

 Ezta korda eman gabeko

 erloju zahar bat bezala ere,

 zer esanik ez.

 Prosaiko aurkitzen dut nola edo hala.

 Bainan nire herriari

 indarra egiten zaio. Niri ez.

 Ni apaiz pribilejiatu bat naiz,

 aitortu behar diot hauxe irakurleari,

 ze ni ez naiz gizon korriente bat,

 esan ohi dan bezala, inola ere.

 Ni sakratua naiz

 ta ez nago seguru bainan

 zerbait zoragarria

 izan behar du horrek.

 Politikatan eta ez zikintzeko

 ikasi nuen. Ixturio luze bat.

 Eta nire herriari indar egiten zaio.

 Ogia behar duenari seigarren manamendua

 predikatzen ikasi nuen.

 Zanpatua dagonari justizia,

 zanpatzen dagoenari esperantza,

 aingerueri gizona ta gizoneri infernua.

 Ixturio luze bat.

 Ta nire herriari indar egiten zaio.

 Getsemani-ko aingeru kontsolatzaillea

 izaten ikasi nuen.

 Bainan Getsemani-n ez dut inor kausitu,

 danak kalbarioan.

 Indar egiten zaio.

 Pakea predikatzen ikasi nuen,

 danak kalbarioan,

 indar egiten zaio,

 hau zan Gernika-ko arbola.

 Ta nork askatuko digu herria?

 Zaharrak zahar dira,

 gazteak gazteegi.

 Libertadea baino nahiago dute

 ezkerra intelektualek.

 Langilleak eskolara ez baino

 klasera otsegiten dituzte.

 Artistak ederra sortzeko daude.

 Bainan libertadea ez da eder,

 ez dago sindikatzerik,

 ez dago ezkerrean.

 Etorkizunean dago.

 Gure partiketan ez da inor gelditu

 libertadearendako.

 Handik Aitor, Amaia, Lelo

 eta Lirelo

 eta Gernika-ko arbola

 eta mito guztien alienazioak.

 Bainan nork askatu behar digu herria?

 herriak berak ez bada! Eta denok

 gera herria.

 Denok gera herria.

 Mito guztiak narruturik,

 ez zaigu gelditzen

 Magdalena Larralde

 (bertso bat eta gure kondaira guztia)

 besterik.

 Indar egiten zaio,

 zeinek egin behar dio libertadea?

 Bitartean, nik egin ez nuena

 egin gabe gelditzen zaio

 herriari. Azkenean neuri

 (eta zeuri, maitea).

 Inork erein ez zuen eguzkia,

 inork altxatu gabeko horizontea,

 inork kontsolatu nahi ez zuen arratsaldea

 gabe gelditzen da.

 Itsaso gabeko plaia guztiekin,

 zerurik gabeko izarrekin,

 azkenik ez duen

 esperantzea nekatu ahul abaildu batekin.

 Libre ezinda

 ta etsitzeko adore falta itsu

 denegatu ximel agortu batekin.

 Horrekintxe bakarrik

 inork sinistu ezin dituen

 ipuin amaika gorabehera.

                   III

 Libre izan nahi dugu.

 Guk, aragi honek, esperantza honek

 nahi du libre.

 Alferrik pasiatzen dira gure filosofoak

 xinpletasun xinple hau sublimatu nahirik

 abrakadabra baten billa,

 misteriotsu asko, ideologien jardinetan.

 Aragi honek nahi du libre,

 ez filosofia batek, ez klasetasunak,

 ez teologiak. Pinua pinudiak

 definituko balu bezala,

 goardasolak euria,

 morena batek eguzkia.

 Edo gurutzean ebanjelioa

 hil balitz bezala.

 «Ni naiz esperantza» bat

 hil zan gurutzean.

 Gizona ez da ideia bat.

 Gizonak ez dira eskubide sorta bat.

 Eskubideak ez dira

 argumentu bat edo deklarazio bi.

 Gizonak dira.

 Zergatik ez aitortu:

 mixerable banaturik gabiltz,

 mendian otsoak bezala.

 Gu, txindurriok zeruaren azpian,

 argonauta ustetan.

 Konstelazio bat dalakoan bakoitza,

 zigarroa bezala mixto batekin

 pizten dalakoan libertadea.

 Hola dio Jerusalem-go Talmudean

 Rajanam rabinoak:

 ez zan Israel desterrura joan

 ogeitalau sektatan ezpaldu zan arte.

 Merezi ditugu desterru bi ta hiru.

 Ez ote zuen ba Prometeo-k

 arrapatu egin behar izan sua?

 Ez merezi. Ez filosofiekin,

 kondairarekin, erreguekin merezi.

 Noren zeren aurrean gero?

 Erotuko ditugu guk Chaillot-eko eroak.

 Aragi hau ez da kondaira.

 Gizon hau ez da Txurruka,

 aspertu egingo litzake

 London-eko plaza batean

 Espainia-ren ohorea lekukotzen.

 Libre izan nahi luke,

 ez monumenturik.

 Ez da Elkano: nahiko mundu

 zaio gure mendiartea.

 Zumalakarregi? Tonto baten moduan

 hil zitzaigun azkenean hura ere.

 Preso daukagu orain Zegama-ko elizan

 berpizt ez dakigun,

 esan ez dakigun bala batek

 asesinatu zuela libertadea.

 Gizon onek ez du hil nahi.

 Aragi hau ez da Gernika-ko arbola.

 Ez da arraza bat, ez da zozialixta,

 ez da sakratu, ez da ezer,

 hiltzen dan aragi da

 ta ez du hil nahi.

 Eta ez du hilda bizi nahi ere.

 Libre nahi du.

 Bai, behinola batek danetik sinistu zuen

 Gernika-ko arbola

 (eta santutzat ere ba zeukan euki

 nahiz ez dan fedea sekula izan

 baten ezpezialidadea),

 Iraineta-ko nagusia, Abando-ko

 txapela, Campion-en romantizismoa,

 langilleri klasea ta humanismoa

 ta unamunismoa

 (ta haren euskaldunondako

 parajodak)

 (bainan honezkero ez digu Iparragirre-k

 arparik gehiago joko)

 eta filosofia guztietako lezioak

 eta etika lorero guztiak

 ta Europa etabar.

 Abar ere sinistu zuen,

 zerbait sinisteagatik,

 bainan gizona diferentes zan beti.

 Sinistu, mutillak,

 umeak zekazkin zikonia

 ta hiru Erregeak ta Estella-koa ere,

 Foruak afaldu zizkigun hura,

 ta edozer gauza sinistu du

 esperantza mugagabe batekin

 herri honek

 eta gizona beste zerbait diferente

 gelditzen zan.

 Bat plaian etzaten zan

 tripaz gora

 eta begiak ixten zituen

 zerua bajatzeko.

 Bainan bere erriberan

 ez zeukan herri pobre bat besterik,

 herri trixte bat,

 umeekin beti ona izan dan

 animali handi maltso bat gaixo bezain trixte.

 Xentimoka pentsatzen duen herria,

 ta libre nahi illunabar bat bihotzean

 dakar nekez ekartzen.

 Bainan libertadea ez merezi,

 irabazi egin behar da,

 ez kondairaren, ezpada

 gizonaren eta

 etorkizunaren aurrean.

 Ta gure herriak ezin du irabazi.

 Ta ezin irabaziko du ere, baldin eta

 gure filosofoek ikasten ez badute

 ez duela eguna erlojuak egiten.

 Baldin eta teologoek gizona ez dala

 elizako alkia edo serafin bat

 edo parabola bateko ardia ez badute ikasten.

 Edo zeruko bidea gotikoa dala pentsatzen badute,

 ebanjelioak aldapatsu dana diolako.

 Baldin gure radikalak radikalinski badira.

 (Lainoa da euriaren radikaltasun guztia,

 ez trumoia).

 Edo ta gure ibarrak Arkadia dirala uste badugu,

 ta gure errealistak garaiz aurkitzen ez badute

 errealistago zala Printzipea Machiaveli baino,

 eta Jesukrixto bainoago Judas,

 ta errealidadea Marx dala ta ez aren liburuak,

 eta Iparragirre ta ez kitarra.

 Baldin gure herriak ikasten ez badu

 Gernika-ko arbola aritz normal bat zala

 (aritzak ote dira ba behar dituguna)

 ta euskal herria edozein herri bat.

 Ta gure langilleak ikasten ez badute

 gizon dirala ta ez kasta sakraturik

 ezta madarikaturik ere,

 ta euskal nekazariak enteratzen ez badira

 aspaldian hil zala Virgilio

 (edo nekazarien ardura dutenak,

 zeren eta zer kulpa dute beste hoiek

 jaio zanik ere ez badakite)

 ta gure poetek ta idazleek ikasten ez badute

 izkuntza ez dala Orfeo-ren flauta.

 Ta nafarrak enteratzen ez badira

 bi Nafarroa daudela,

 onezkero hiru ta lau ez badaude

 eta eta eta

 (etcetera esan nahi dut noski)

 zahar eta berri ta denok bat

 Erroma-ko zubi koloretsu batean.

 Orduan bai, eguzki zaharrak

 argi berria emanen du.

 Astronomoak ez dira enteratuko,

 ezta eguzkia bera ere,

 bainan gu bai.

 Eta nahikoa dugu hori.

 Hau guztia esan ta gero

 ez da faltako oraindik

 ez dugula maite aberria

 botako digunik. Aberriaren maitasuna

 (goizeko ordu bietan ari natzaizu idazten)

 poltxikoan eramango balitz bezala.