inprimatu
Ondarrutarkeriak
Izenburua:
Ondarrutarkeriak
Sinadura:
Augustin Zubikarai
Urkizaren iruzkina:
Egilea(k):
Zubikarai, Augustin

Argitalpena:
Olerti.
Urtea:
1967
Argitalpenaren urtea:
Alea:
1967 I-II Itzartze
Orrialdea:
46-68

Ondarrutarkeriak

 

A. Zubikarai

 

Ea! Ea!

 

 Ba dot

 Bizkai aldean

 erri txiki bat kutun

 Ea.

 

 Antxe

 sentidu neban

 biotza tuku-tukun

 maitea.

 

 Bertan

 nigandu neban

 nire bizi eraztun:

 emaztea.

 

 Ea...!

 Maitea...!

 Emaztea...!

 

 Atxurrean

 neban nekea

 gerra galtzean...

 ta maitea

 Ean.

 

 Espetxean

 neban gelea

 negu baltzean...

 ta maitea

 Ean.

 

 Erbestean

 neban etxea

 ondorenean. ..

 ta maitea

 Ean.

 

 Ta orra

 nire

 ames egitea

 goiz-aldean

 jaikitzean

 Erbestea...

 gerratea...

 etxea...

 maitea...

 Ea...!

 

 Ta orra

 nire

 ames egitea

 illuntzean,

 lo-naiean:

 Ea...

 maitea...

 etxea...

 gerratea...

 erbestea...!

 

 Ea!

 Ondarrun kideko

 itxas ertzea!

 Lurrun bardineko

 arnasea,

 kezka berbereko

 ustea,

 gozo samurreko

 elea...

 

 Ta

 neska garbien

 kutxea!

 

 Nik

 eztakit zelan,

 baña biotzak

 laga nindun

 aidean,

 Ean.

 

 Nik

 eztakit zelan

 baña biotza

 laga neban

 betean,

 Ean.

 

 Ta Eak

 maitea,

 ta maiteak

 emaztea,

 ta emazteak

 semeak,

 ta semeak

 bizitzea.

 

 Orra

 legea

 betea.

 Ea

 bidea

 bera

 ta

 etxea.

 

 Ortatik

 zor dautzut

 Ea,

 fedea.

 Zugandik

 bai datorkit,

 Ea,

 bakea.

 

 Eta

 bakea

 eta

 fedea,

 —gerratea

 ren

 minberea

 ken

 bizi ernea

 ondoren—

 dira...

 ames barri

 bidea.

 Ea!

 Ea!

 Maitearen

 etxea

 ta

 ames barrien

 sortzea!

 

 Talapean

 fedean,

 mendi gibelean

 bakean,

 itxas ertzean

 bitsean,

 ondar gaiñean

 kresalean,

 urrun-gaitzean

 biotzean...

 zu zaukadaz,

 Ea,

 —berea

 ta

 nerea,

 gurea—,

 Ondarruren parean!

 

Atuntzuan

 

 Udaleneko egun sentietan,

 otzara ta jakiak besapian,

 arrantzale gazteak kalietan

 itzal-itzal porturako bidetan.

 

 —Agur Seme!

 —Agur ama!

 —Agur maite!

 —Bai laztana!

 

 Malkoak ezin eskuta negarra,

 —Antiguan dago danon izarra—,

 ontziak ba duaz txipli txaplaka

 itxas andien barruna, egazka.

 

 Negar biotzak,

 urrun Ondarru,

 illun goguak,

 agur Ondarru!

 

 Atun sardaetan gogoz arrantzan,

 biotza beti Ondarrun kezkatan;

 itxasun dala eguneko ogi

 Ondarrun da maitasunaren kabi.

 

Eutsi mariñelak!

 

 Eutsi, eutsi mariñelak

 itxaso ta liorretan;

 txanpa, txanpa zaar gaztiak

 urteko gau egunetan.

 

 Txarta-txartaka arrain ugari,

 sariak bota, ten txikotari;

 izerdiaren lor eta ordañez

 ase batelak, bete arrañez.

 

 Eutsi, eutsi mariñelak...!

 

 Ontziak sakon betez portura

 musturrez bera, killa ta amura,

 arraña bedi portuan sarri

 etxe ta kalekoen ongarri.

 

 Eutsi, eutsi mariñelak...!

 

 Itxasun bedi gure bizitza,

 Ondarrun baña biotzen bitsa,

 gure andretan maitasun itza,

 gure etxetan bake otoitza.

 

 Eutsi, eutsi mariñelak...!

 

Arrantzalia naiz

 

 Arrantzalia naiz

 sortze ta odolez,

 arrantzalia naiz

 gogo ta izatez,

 arrantzalia naiz

 izerdi ta nekez,

 arrantzalia naiz

 barre nai negarrez.

 

 Bare aldietan

 arrantzalia naiz,

 ekaitz egunetan

 arrantzalia naiz,

 estu aldietan

 arrantzalia naiz,

 itotasunetan

 arrantzalia naiz.

 

 Lior ta imasun

 arrantzale beti,

 uda eta negun

 arrantzale beti,

 barriz jayotekoz

 arrantzale beti,

 nai ta itotekoz

 ARRANTZALE BETI.

 

Bateletan

 

 Batel urdin zabalean

 mutil gaztiak ugari,

 indartsuak erramutan,

 andi ta txiki kantari:

 

     Agur Ondarru,

     Agur gure erri txukun,

     lurretik urrun

     danok gara zure kutun.

 

 Batek.— Kendu txapelak,

               gorde aitonen oitura;

               geldi arraunak,

               zuzen begiak Antiu'ra.

 

 Danak.— Amatxo kutun,

               itxaso gizonen zaindari,

               or bigun bigun

               gure musuen opari.

 

 Boga orain erramutan

 itxasoan sakonetan,

 arnastu daigun kresala

 gure zaarrak bezala,

 billatu gogoz arraiña,

 txalopetan iaso aiña,

 munduz mundu ta urez ur

 zabal daigun beti samur

 gure biotzen kantua:

 Ondarru ta itxasua.

 

Ondar egalean

 

 Txipli txapla olatuak,

 txirti txarta arraintxuak,

 ta ondar busti gañetan,

 eguzki bero galdatan,

 mutil alaiak poz pozik

 salto saltoka ortozik,

 itxas uiñekaz jolaska,

 ur bitsei plisti-plastaka.

 

                         I

 Batek.— Ene! Ene! An dator ixurdi!

 Bestek.— Nun? Nun? Beti zabiltzaz bildurti.

 Batek.— Ni bildurti? Ni?

             Or dabillena ezin ikusi?

 Bestek.— Ixurdi ori?

             Lasgostatako otzaren buxi?

 Danak.— Ai, ai Kirrixki!

             Ez lantzoi izan, ibilli argi!

 

                         II

 Batek.— Ene! Ene! Karramarruk ainke!

 Bestek.— Ja, ja! Marmokak gili-gilike

 Batek.— Amari burle.

             Beti zabize niri irrike!

 Bestek.— Zuri txopinke?

             Asia zara tollanen eske!

 Danak.— Kirrixki maite,

             ez lantzoi izan, ibilli tente!

 

Mariñel baten kezkak

 

 Barra puntatik urten ezkero

 ezin aztu neure erria,

 olatu pixkat altza orduko

 sortzen da nigan kezkia:

 nire aita-amak, anaiatxuak,

 nire kale eta etxia,

 nire senide guzti guztiak,

 maitatzen naben neskia.

 

 Denporalia sortzen danian

 menditxo bat nik buruan,

 nire biotza eta begiak

 Antigua'ko tontorrian;

 zarretatikan ikasi neban

 lenengo itzekin batian,

 premiña eta estualdietan

 Ama nebala Antiguan.

 

 Mariñel zarren oitura ederra

 Errosario santua,

 Antiguako Ama onantzat

 eskeri eder, gozua;

 lior ta itxaso barriztu daigun

 antxiñakoen oitura,

 bera onena baretuteko

 bizitza ontako olatua.

 

 Ekaitz orduan gogoratzia

 ez da oitura zatarra,

 plai onduetan negu baltzian

 ezagutzen da kaixarra,

 Antiguan baña gure Ama onak

 beti dau guretzat garra,

 guk be ordañez errezau daigun

 egualdi on nai txarra.

 

Mamu kontuak

 

 Korreta zarretikan

 korreta barrira

 mamuak kortzelian

 umiei begira.

 

                 Ai, ai, ai neskazarrak,

                 kai, kai, kai kaixarrak,

                 Ondarruko kontuak

                 ba dakiz mamuak.

 

 Iperkaletik asi

 eta Kalandira

 tellatupian jantzi

 zirazko erropia.

 

                 Brast, brast, brast parrastadan,

                 tan, tan, tan tanta bi,

                 au ez da ipar baltzen

                 euri zaparradi.

 

 Urten Guzurretxetik

 eta Pixapera

 ba da ezkillararik

 nai kale okerra.

 

                 Mar, mar, mar barriketan,

                 txur, txur, txur atso bi,

                 ba dabil kontuetan

                 saltzia ugari.

 

 Barra punta-puntatik

 Iturri barrira,

 kresal usaiña sarri

 ta arrain koipia.

 

                 Txar, txar, txar lazun kumi,

                 txir, txir, txir ixkirak,

                 bexigu erriari

                 orraztu azurrak.

 

 Elixapetik berutz

 zapata labanaz

 musturrak ausikozuz

 txirrist eta laprast.

 

                 Txi, txi, txi txirristaka,

                 ta, ta, ta tatarrez,

                 mutiltxuak saltaka

                 atsuak dardarez.

 

 Errekaizetik sartu

 nai lestetik ausi,

 Kantoipin beti artu

 gonian arduri.

 

                 Brix, brix, brix errekaixik,

                 kan, kan, kan kanpaixi!

                 Ipar edo lestetik

                 beti da emen aixi.

 

Izenak-eta

 

 Nire errian

 Anton bi,

 iñok ez daki

 izenik.

 Bata Papardo

 dirudi,

 bestia barriz

 Kanpaxi.

 

 Nire kalian

 atso bi,

 zenbat urteko

 eztakit.

 Bata deitzen da

 Itzontzi,

 bestia barriz

 Putzontzi.

 

 Nire etxian

 mutil bi,

 eureri lotsaz

 ez asi,

 batari deitu

 Ixkiri,

 bestiai barriz

 Aingiri.

 

 Nire aurrian

 gazte bi,

 beti eskola

 igesi,

 asko dabelako

 ikasi

 «Arimetiki»

 eureri.

 

 Nire auzuan

 ume bi,

 prakak bustita

 agiri,

 bata deitzen da

 Puxiki,

 bestia barriz

 Antxobi.

 

 Gure txalupan

 lagun bi,

 argala a,

 au lodi.

 Batak izentzat

 Arimi

 eta bestiak

 Ixurdi.

 

 Gure ingurun

 neska bi,

 beti tirrika

 alkarri,

 batak entzuten

 Kaniki,

 besteak barriz

 Pongoli.

 

 Gure elizan

 apaiz bi,

 sermoitan beti

 gogorki,

 Don Purga deitzen

 batari

 eta Don Inper

 besteri.

 

 Gure erriko

 izenik

 karteru berak

 ez daki,

 Trumoyantzako

 kartari

 gaañean jarri

 Tximisti.

 

Gure ondarru

 

 Guztiok Ondarru

 goratu daigun,

 izan daiten arru

 lior eta itxasun.

 

 Gabiltzan beti gu

 maitez ta alaitsu,

 kaletan oyu,

 uretan orru,

 beti goratzen Ondarru.

 

 Aixe berdietan

 edo ipar baltzetan

 begira Antigua'ri,

 gure izarrari.

 Errira etortean,

 kale ta kantoietan,

 zoratzen pozez,

 umore onez,

 kresal usaiñez.

 

 Urertzean sortu

 ta urertzean il,

 ta bitartean

 kantuz,

 dantzan,

 orruz,

 txanpan,

 Ondarrun maitale,

 Ondarrun kutun,

 ala beti

 ekin daigun.

 

 Itxasuan

 nai liorrian

 gure amesak

 beti Ondarrun,

 berau lakorik

 ez dogu guk iñun,

 ezin iñun.

 

 Itxasuan

 nai liorrian

 ezin aztu

 gure Ondarru,

 Kantauriko

 pitxi arru,

 gure Ondarru.

 

Zorionak emoten

 

 Ume bateri.

         Dingilin dingilin

         zorionak pospolin,

         dingilin dingilin

         bizi zaite pin pin.

         Dangalan dangalan

         otzara andi azpian,

         dangalan dangalan

         opil andiaz batian.

 

 Neskatil bateri.

         Udabarrian sortu ziñan

         udabarriko intz,

         nire gogoz bizi zaite

         udabarri anitz,

         nire begitan izan beti

         udabarriko lore,

         zartzarora eldu zaitezen

         gazte eta dotore.

 

 Neskazar bateri.

         Txirrist eta laprast

         ba duaz urtiak,

         zenbat diran nok jakin,

         sits eta bits,

         norberak izan ezik?

         Iru baietz,

         lau ezetz,

         bost laster

         or konpon,

         zoriona bedi

         bilin-bolon,

         ta beste guztiak

         dingilin-don.

 

 Agure bateri.

         Bat eta bi,

         zeure eguna etorri,

         itu eta lau,

         kanpaiak gaur jo dau.

         Bost eta sei

         urtietan larogei,

         zazpi eta zortzi

         ezpanak igortzi.

         Eta tiro eta tiro

         eta tiro txanpanai,

         zeruetan ez ei dago

         edari gozo au.

 

 Ama bateri.

         Samur,

         bero,

         bigun,

         pozkor,

         kutun

         nator zorionez.

         Artu,

         lertu,

         piztu,

         poztu,

         puztu

         nire zorionez.

         Garrez,

         beroz,

         bitsez,

         gogoz,

         musuz

         bizi zorionez.

 

Ondarru'ko izarra

 

 Zure oñetan, Ama, emen Ondarru,

 zuri begira pozik, maitez eta arru.

 

 Arraiña uretan lez

 ala gu Antiguan,

 bizitzako arnasez

 bertan ase biar;

 itxasua kresalez

 kutsutuz beti da,

 Antigua'ko gatzez

 Ondarru ala da.

 

 Negu baltzetan, Ama, zaindu Ondarru,

 uda gozotan fedez zaitzan goratu.

 

 Amaren sabeletik

 odolean garra,

 azken deya entzunik

 bertan dogu lurra,

 kale nai itxasuan,

 Amatxo samurra,

 izan Zu Antiguan

 Ondarrun izarra.

 

Mariñelen amari

 

 Lorarik ederren

 Zu guretzat,

 biderik zuzenen

 Zu danontzat,

 maiterik kutunen

 semiontzat,

 Amarik bigunen

 Ondarruntzat.

 

         Biotzak eskintzen

         emen gara,

         gogoz autortzen

         gure Ama.

 

 Itxaso baltzean,

 ekaitzpean,

 begiak Zuregan

 mariñelak.

 Bizi edo ito

 Zurekin nai,

 Ama Antigua'ko

 erruki eurai.

 

         Itxaso zabalak

         Zure dira,

         itxastar gizonak

         Zuk begira.

 

Beti pozez

 

 Beti pozez, fede biziz

 emen gatoz kantari,

 Kresal usain, arrain mamiz

 gure soiñak agiriz.

 Basoan urretxindorrak,

 itxasoan kulixkak,

 ala gabiltz beti kantuz

 Ondarruko umiak.

 

 Itxasotako Izar argi ori,

 Antigua'ko Ama zoragarri

 Zure maitez,

 beti pozez,

 fede biziz,

 biotz garbiz,

 zure kantuz

 emen Gu.

 Zure kantuz

 emen Gu.

 

Ama maite, lagun danoi

 

 Ama samur,

 Ama laztan,

 Ama bigun,

 Ama otzan,

 Jaunan kutun

 zeruetan,

 gure izar

 Antiguan.

 Agur Ama,

 Ama agur.

 

 Antiguatik

 argi guri,

 zeta bidez

 lagun beti,

 Goiko maitez

 gartsu, gori,

 zaindu fedez

 zure erri.

 Izar argi,

 argi guri.

 

 Goi egarri

 ase eziñez

 beti larri

 kezka miñez.

 Gure gogo

 argal, gaixoz,

 Amatxu on

 jaube gozoz.

 Ama maite

 lagun danoi.

 

Sagardotegian

 

 Edan daigun danok

 sagardau gozua,

 gure asaba zaarren

 edari eztitsua.

 

 Besigu, lebatz, atun eta txitxarro

 noz-nai ditu arrantzaliak jaten,

 mongoliño, lapa ta karraspio

 ez dira alegin barik ekarten.

 

 Lapa saldia

 goizaldian,

 kabra saltzia

 eguerdian,

 kaxularia

 illuntzian,

 sagardau ona

 egun guztian.

 

 Edan daigun danok

 sagardau gozua,

 gure asaba zaarren

 edari eztitsua.

 

Gabon zorionak

 

 Zaratatsu ta apartsu

 —ta apantsu—

 ei gara Ondarrun.

 Itxas bitsa!

 Itxasoa dan aiña urdin

 biotza dogu gordin.

 Ta gure biotz gaztea

 —urteak ez dakarre zaartzea—

 ondar egaletan kresal aizez

 sendotutako odolaren miñez,

 gabonak gabontzerakuan

 emen dator

 zorion eskeinka

 ta bakeari deika,

 «Boga Boga»ren soiñuz

 eta orruz,

 eme ta erri,

 itxas ta aberri,

 kez,

 bakez,

 amesez,

 ondasunez,

 maitetasunez

 io,

 sutu,

 kutsutu,

 irakindu,

 indarbarritu

 eragin naiko olatuetan.

 

Txomin Agirre'ri

 

 Goguan zaitugu Txomin Agirre,

 Ondarruko seme argi ta errime,

 Kresala ta Garoa'ren egille,

 gure euskera zarraren ongille.

 

 Gureak ziran Tramana eta Brix,

 gurea benetan zure Kitolis ;

 gure oiturak,

 gure ardurak,

 gure gizonak,

 gure esanak,

 maitatu ta ezagutu zenduzan ondo,

 ta ala jaso, txukun, Arranondo.

 

 Erri ta gizon goratuz Ondarru,

 arro zabaldu zendun munduz mundu,

 gure kaliak,

 gure kantoiak,

 gure txokuak,

 gure lekuak,

 guk bizi ta ikusi bezin argi

 Kresalan ager zenduzan egoki.

 

 Begiko zendun Euskalerri dana.

 Sartu ziñan baita mendi barruna;

 gure basoak,

 gure soloak,

 gure artzaiñak,

 gure itzaiak,

 aupatu zenduzan samur Garoan,

 eztia darion izkuntz goxoan.

 

 Emen gaukazuz eskerrik onenez,

 zure mesedeari erantzunez:

 gure txaluak,

 gure oyuak,

 gure biotzak,

 gure goguak,

 eskintzen dautsuguz barru eta min:

 Ondarru dana arro da zugaz, Txomin.

 

Izan eta izango

 

 Ondarrun jaio giñan

 antxoa kume lez,

 bertan azala findu

 itxaso adurrez;

 Ondarrun gizon egin

 ekaitzan ekaitzez,

 bertan bizi gaitezen

 kresalan lurrunez.

 

 Gure erria beti arru,

 luze botaten daki erru,

 itxasotatik datorren diru

 —naiz ta neguak egin orru—

 zabaltzen dogu txurru-txurru.

 

 Ondarrutarrak gara

 —izan ta izango—;

 itxasoaren mende

 —bizi ta biziko—;

 arnasa eten arte

 —gizon ta andrazko—

 eutsi beti Ondarru!

 —Eutsi ta eutsiko!—.

 

Ondarroa'tar bat Luzaide'n

Ondarrola'ra begira

 

 Ondarroa'tik etorri naiz

 zuri begira Ondarrola,

 muga ei dago gure erdian

 ta nik ezin siñistu iñola;

 nik ezin siñistu iñola

 nai ta edozeiñek diñola,

 biotzaren gain ez bai dago

 maitasuna baizik eta odola.

 

 Prantzetar jaioten ei zara

 ta kristiñautu españolez,

 ez al zare erri bateko

 gorputz, gogo eta odolez?

 Gorputz, gogo eta odolez

 kontrabandista zare ohorez,

 orrela dalarik ba'dakit

 euskalduna zarela sortzez.

 

Maite miñetan

 

 Neska.— Errekaixetan

                 brix-brix,

                 gona barrenak

                 plist-plist.

                 Mutil gaztien

                 begi urdin

                 gure ondotik

                 kendu ezin.

 

 Mutil.— Ibaian gora

               txir-txir,

               arrain txikiak

               dsir-dsir,

               Neska gaztien

               ainka arin

               gure begiak

               ase ezin.

 

 Neska.— Ai lotsagabe!

 Mutil.— Zu nire pare.

 Neska.— Ez kiñu niri.

 Mutil.— Nik beitu zuri?

 Neska.— Ez nago itsu.

 Mutil.— Ni be ez mutu.

 Neska.— Ezautzen zaitut.

 Mutil.— Ezautu ni zuk?

 

                 Ja, ja!

                 —Ba, ba!

                 —Ju, iu!

                 —Bu, bu!

 

 Neska.— Negu atetan

               gor-gor,

               mendebaletan

               otz-otz.

               Oba genduke

               orain berton

               arrio truke

               lotu soil-soil.

 

 Mutil.— Uda onetan

               ja-jai,

               laga baketan

               bai-bai.

               Buztarri barik

               loxintzetan

               txirriñak alai

               itxasoetan.

 

 Neska.— Ai lotsagabe!

 Mutil.— Zu nire pare.

 Neska.— Zer uste dozu?

 Mutil.— Zuk ba dakizu.

 Neska.— Beti aizetsu?

 Mutil.— Gazte alaitsu.

 Neska.— Eta neguan?

 Mutil.— Larri orduan.

 

 Biak.— Udazkenaren epelak

             neguko ekaitzak dakaz,

             gaztetasunan minberak

             zartzarorako orbelak.

             Batu gaitezen zintzorik

             maitasunaren gorriñaz,

             baita trinkatu gogotik

             beti betiko txikotaz.

 

 


inprimatu