inprimatu
Horati'ren odak
Izenburua:
Horati'ren odak
Sinadura:
Horazio
Urkizaren iruzkina:
(Eusk.: Santi Onaindia)
Egilea(k):
Onaindia, Santiago
Horazio Flako, Kintio

Argitalpena:
Olerti.
Urtea:
1965
Argitalpenaren urtea:
Alea:
1965 I-II Ikurrin
Orrialdea:
112-117

Orati'ren odak

(III'garren sailla)

 

Orati

euskaratzailea: Aita Onaindia

 

IV. Kaliope'ri

 

 GAIA:Oda bikaiņa oso, ta Horati'k bere lau liburuetan bildu zitunetatik

 luzeena. Bere gogai-ardatza auxe da: Aginterriak laster doaz amilbera, adimen

 argitsuak indarra otsein dula lagundu ezik. Indarra bakarrik ezta ezer, au bada

 bere aundiz erori oi da. Horati'k au dirakas, eta August'ek auxe du lege bere

 aginte-arazoetan. Jakituri orren sorburu, ordea, ortzitar Musak dira: Horati

 aien apaiz ta igarle dugu. August'ek berriz aiengan du poza ta atsedena. Musa

 oiek ongille aundiak dira, beren argipean ibilki, Horati'k bezela zuzen dana ta

 oitura onak erakutsi, edo-ta August'en antzera ona lur gaiņean zabaltzeko

 bakarrik indarra erabiltzen dutenentzat batez ere. Onua ta zurtasuna ditugu

 gantzuki eder bi, beti ondo jokatzeko geure bizibidean. Erraldoi ta auen

 lagunak etzuten orrela egin; beraz, amildegi malkartsuz ondatuak izan ziran.

 

                         Descende caelo, et dic age tibia...

 

               Jetxi zerutik ta, ia, jo zazu txirulez,

               Andere Kaliope, luzezko leun kanta;

                       Naiz —gurago ote?— aots zoliz

                       Edo Poibu'ren kitara-ariz.

 

           5  Aditzen?... Oler-senak ete nau zoratzen?

               Entzun uste dut eta aron nabillela

                       Baso donetsi zear, or-an,

                       Ur leun ta aizez asetuetan.

 

               Bein, Vultur gain, jostaz ta loaz nekatua,

         10  Azi nindun Apuli mugaz bestekalde,

                       Arako uso ospetsuak osto

                       Berriz estal ninduten oso.

 

               Arrigarri zitzaien au naiz Akeronte

               Goituko kabian ta Banki oianetan,

         15          Naiz Forenti apaleko zelai

                       Gurietan bizi diranai.

 

               Nola ni egon ere lo, gorputz-eskier,

               Suge beltz ta artz artean? Nola ereiņotz deun

                       Ta mirtu ostoz estalirik,

         20          Aur zankar, jainko-jaurri barik?

 

               Zuena, Musak, zuen naiz Sabin-goi otzera

               Igorik, zein Preneste ezean gozatsu,

                       Zein Tibur erpifez aizetu,

                       Zein Baia urtsuak atsegindu.

 

         25  Zuen iturri-dantzen zale nintzalako,

               Ez nindun il Pilipo'n guda-oin utziak;

                       Ez zugatz itsa, ez Palinur,

                       Etzaidan gaitz izan Sikul'go ur.

 

               Zuok iņolaz ere nekin zeratela,

         30  Bospor zoroz ibilko naiz itxastar alai,

                       Ta txangoz Asiri mugako

                       Ondar kiskaliz naiz saiako.

 

               Britandar arrotz-etsaiak ikertuko ditut,

               Konkan ere bai, zaldi-odolez alaia;

         35          Berdin Gelondar gezidunak

                       T'oso Eskitiar ibaia.

 

               Zuok, Pieri leizan poz zenuten Kaisar

               Gurena, bere lanak bukatu naiean,

                       Gudari-saldo erbalduak

         40          Uritan ertsi zitunean.

 

               Goitar joriok, onu leuna damazute,

               Ta ematez alaitzen. Jobe'k ba-dakigu

                       Nola goi-lantarrez garbitu

                       Zitun Titan ta aietar d'onge.

 

         45  Lege zur darabilzki ark lur igigea,

               Itxas putz-aunditua ta uri-buruak,

                       Bai jargo illuna ta Jainkoak,

                       Berdin gizaki ilkor taldeak.

 

               Izu eskerga ekar zion Jupiter'i

         50  Beso-altsu uste zan gazteri lakarrak,

                       Ta anaiak, Pelion jar nairik

                       Olinpu beltzaren gaiņetik.

 

               Zer, baiņa, al dute Tipeu'k ta Mima zaintzaillak,

               Zer dagi Porpirion antz zemaikordunak,

         55          Zer Erretu'k, zer Enkeladu'k,

                       Ausart jaurtiz supil ausiak?

 

               Pala'n ikurdi oskor aitzi, zer al dute

               Zirrilda oiek? Antxe zegon su-jario

                       Vulkan, an zan June amandre;

         60          Antxe bizkar-gain, uzteke,

 

               Arranbel-eramaille, Kastali'ko iņotzez

               Bere ille txau azkeak ezkotzen dituna,

                       Liki-txara t'oianak dauzkan

                       Deli ta Patara'ko Apol.

 

         65  Indar zur-eza bere aundiz da erortzen;

               Jainkoak dute berriz neurtua ugaltzen,

                       Edozein gaitz barrun oretzen

                       Dunari ingira diotela.

 

               Ene esanen lekuko or Gigas eun eskudun,

         70  Orion ere ezagun baitugu Diane

                       Ikugea zirika zuna,

                       Neskutzaren geziz ezia.

 

               Miņez da Lurra bere bidutzi eortz gain,

               Bere aur Orko itsera tximistaz jaurtiak

         75          Negarluaz; gain duten Etna

                       Etzun su kiskalkorrak aitu;

 

               Eztu Liki loiaren gibela saitzarrak

               Uzten, nabarmenaren zaintza erantzia;

                       Ta irureun katek lotzen dute

         80          Piritoo maitalea ore.

 

 Oarrak.—2. Maitagarri edo Musaen artean Kaliope zan agurgarriena, ots,

 errergiņa; ark idarokita kanta oi zuten aintziņakoak, bertso-sail luze

 soiņutsuetan, jainko ta gizurenak jauki ta buruturiko egipen arrigarriak.— 9.

 Vultur, gaur Azerenza.— 11. Venus'n gurdia zerabilten usoak.— 14. Banzi ta

 Farenti, gaur Banzi ta Forenza, bata mendartean sartua ta lur lauan bestea;

 Lukani'n zeuden biak Orati loak artu zun lekuan.— 22. Preneste, gaur

 Palestrina, Lati'ko uri zarra, Erroma'tik egoaldera; udan batez ere, aize

 ozkirritan aberats.— 26. Pilipo, Tesali'ko uria; ementxe izan zan Bruto ta

 Kasi'ren aurkako erasoaldi latza; erromatar gudarozteak atzera egin zunean, an

 zan Orati ere, baiņa Musak lagundurik etzun ezeren kalterik izan.— 27. Palinur,

 —Enearen ontzi-zuzendaritik du izena—, Lukani sarkalderuntz dagon itxas-

 muturra.— 34. Konkan, Espaiņi'ko Tarrakone aldeko erria; atsegin basakar au

 omen zuten, Bergili'k bere Lur-kantak'etan, III, 460-561, dionez, bisaltar ta

 geloridarrak ere.— 37. Pieri mendia Musai opalduta zegon, Tesali ta Makedoni'ko

 mugaldean.— 39. Uri askotan taldeka banandu zitun August'ek Aki'ko gudu-erasoan

 izan ziran eun milla gizonak.— 53. Tipeu, Tartar ta Lurraren azken-semea, aize

 kaltegarri ta asarre gaizkiņen aita, euri burudun bidutzia, Etna pean

 obiratuta; Tipeu, Mima, Porpirion, Enkeladu, Erretu dira Erraldoien izenak,

 beren indarrenean ustetsu ortzi-goiraiņo igo nai izan zutelako, Lurraren sabel-

 leizara amilduak.— 61. Kastali, Parnaso'ko iturri donetsia.— 64. Apol'ek,

 neguko sei illetan, Liki'ko Patara'n eman oi zitun bere iragarpenak, eta

 Delos'eri udako sei illabeteetan.— 60. Ixiori'en seme ta lapitarren bakaldun,

 Persefone ebatsi nai izan zun, Teseu bere adiskide miņak lagunduta.

 

V. August'en goralpenez

 

 GAIA:Jupiter goi-jainkoak, odei ta laiņo artean, iņusturi ta trumonots

 diarduala, August'ek gudu-oiņaztarrak jaurtzen ditu britandar eta persatar

 gogaikarrien aurka. Krasa'tarrak, aita ta semea, ta auekin bi milla erromatar

 jausi ziran Carres'ko triskantza ikaragarrian, Kristo'ren aurreko 53'rarren

 urtean; ogei milla, gaiņera, atxillo egin zituzten etsaiak, eta batzuk, bizirik

 irtetzearren, bertako emakumeak emaztetzat artu ta partitarren gudari egin

 ziran; auek darabilzki Orati'k darda gaiņean. Erregul'en ikasbide ederra,

 ordea, gogo beroz txalotzen du.

 

                         Caelo tonantem credidimus Joven...

 

               Odei-ots izu Jobe uste genun goian

               Nausi; baiņa August degu lurrean jainkoa,

                       Bere erreiņura uztar baititu

                       Britandar eta persar iru.

 

           5  Bizi al zan Kraso'ren gudaria zakar,

               Arrotz-andraren senar? Eta, —oi biltzarra

                       Eta ekandu aldatuak!—

                       Marsotar eta Bulletarrak

 

               Medo errege mende aita izun lurrean

         10  Zaartu dira, ikurdiak, izen ta toga aantziz,

                       Vesta betikorra, Jupiter

                       T'Erroma uria aratz dirala?

 

               Au aitzindu zigun, bai, Erregul zorrotzak;

               Baldintza itsusiak baieztu naiezta,

         15          Gero gaitz aundiak izango

                       Zitun naasia ezetsita,

 

               Espe zegon gaztedi erruki duin-eza

               Ilkor etsiz, esan zun: ĢNeuk nitun ikusi

                       Gure ikurrin ta armak, odolge,

         20          Puni-elizetan zintzili;

 

               Erritar azkeen bizkar beso biurtuak,

               Sar-ateak zabalik, ta berriz landuta

                       Zeuden gure gudu-kemenak

                       Maizpildu zitun alor-saillak.

 

         25  Urrez erosi arren, gure gudaria

               Ote zaillago eingo? Gaitzari kaltea.

                       Ezta leneratuko berez

                       Margo gal dun artillea.

 

               Giza-kemena ere, bein auldu ezkero,

         30  Ezta berriz itzul oi bular erdoitura.

                       Sare itsu artetik iges dan

                       Oreiņak nai ba'du burruka,

 

               Sendo izango ere etsai txarrari emana;

               Gudu berriz, bai, joko ditu penitarrak

         35          Beso atzitan lokiak aul

                       Asma t'eriok izu zunak.

 

               Onek, bizia nundik artu etzekila,

               Guduz nasi zun pakea. Au lotsaria!

                       Oi, Kartago aundi, Itali'ka

         40          Mozkin laidotsuz goretsia!ģ

 

               Esan oi da, jopu bai'litzan, bere emazte

               Garbiaren laztana ta aurrak bazterturik

                       Eta bere giza-arpegia

                       Beian itunki tinkoturik,

 

         45  Guraso urduri aiek iņork lendik eman

               Gabeko onuz etsirik, gelduta so zeuden

                       Lagun artetik joan zala

                       Atzerrirako bidez lerden.

 

               Ta ba-zekin ark ondo zer sari emango

         56  Zion arrotz gaizkiņak! Alere, utzi zitun

                       Senideak eta itzulia

                       Galazi nai zion erria.

 

               Joan zitzaigun bere zainpekoen garatz

               Luzetako auziak garbirik utzita,

         55          Venafro soro naiz Lakede

                       Tarento'ra lez ba'lioia.

 

 Oarrak.—6. Senadua.— 8. Itali'ko erri gudalaririk azkarrenak.— 13. M. Atili

 Erregul, Kristo aurreko 326'garren urtean konsul izana. Ur ta lur gauza

 arrigarriak egin ondoan, lakedemoniar Xantipo buruzagi zuten kartagotarrak

 azpiratu ta morroillope jarri zuten. Esana danez, bost urte giltzapean egin

 ostean, Erroma'ra bialdu zuten pakezkoak egiteko, baiņa zeramazkin erabakiak

 Erroma'n tan. Berbera alegindu zan erabaki aiek Biltzarrak baieztu etzitzan.

 Kartago'ra biurturik, antxe il zan neke gorriz oiņazetua.— 22. Kartago'koak,

 alegia, zabalik bai-zeuden pake betean bezela, ezeren kezka gabe.

 

 


inprimatu