«Orixe» il yaku
A.O.
Erio bai zital ta atzapar gogor! Guk emen bizi nai, biotzez maite
doguzanakaz, eta arek ixilka daroaskuz. Ta onek berezkoa baita odoletan
biotza izten. Oraindik zitalago dogu euskaltzaleokaz, gazterik illak baitira
gure idazle ta olerkari geienak. Ona zerrenda ez makala geure ezagunakaz
osotuta: Zubigar, Eltzo, Arruti, Errenderi, Lizardi, Loramendi, Markiegi,
Lauaxeta, Tapia-Perurena, Manterola ta Gerrika-Etxebarria karmeldar gazte biak,
eta abar.
«Orixe» etzan ain gazte, atzo goizekoa, 1888-XII-6'an Orexa'n jaioa
genduan da. Ba-ebazan, beraz, bere urteak. Lanerako, alan be, iñoizkorik argi
ta gogotsuen aurkitzen zan. An Zabalegi landetxe zoragarrian, Donosti'tik urre,
udabarriz egin neutson agerraldian onela iñostan: «Soiña dut, egia, makal
samar, baiña anima kementsu». Olerki-sorta bat, mistikagaiez, esku artean
ebillen, baita pilosopi auzi batzuk eta «Jainkoaren Billa» liburu ederrari
azken-ikutua emotea be.
Baiña, 1961'go uztaren 25'an, il baiño amalau egun lenago egin eustan
idazkian au iñoan: «Ni osasunez makal, sendagaillu barriakaitik edo. Bapere ez
deukot kemenik bearrerako. Etorriko ete iata, datorren illabete ortan
«Jainkoaren billa» kopiatzez amaitzen dodan? Neke egiten iata kopiak ataratea».
Ez da arritzekoa, erio bai ebillen aren inguru, gosemin. Lan ori atsegin
yakona noski, berak azkenez orraztu ta niri emotekotan zan, nik argitaratzeko.
Ez eban izan astirik dana amaitzeko, ots, kopiatzea.
Axken-urteotan guztiz mistikara emona egoan. Gai ortaz ziran oraingo bere
olerkiak be. Bein adieraz neutson: «Neuk egingo dautzut eun olerki oberenakaz
txorta txiki bat!». Eta berak: «Ez, ori ez dut nai bizi naizelarik; neu nabil,
gaiñera, olako zerbait osatzen; baiña denak nai ditut mistikoiak». Sail
ortarako egindakoetariko batzuk argitara ditu OLERTI'k.
Igazitako dagonillaren 9'an aldatu eban Jaunak, Barne- muinetanberexiki
onen goxo ta sakon ak abestu eban Jaunak, bere atseden dirdaitsura. Urrengo
atsaldez Añorga'ko eleizan egin ziran aren omenerako illetak, jentetza andia
apaiz, praille, erritar, ainbat adiskide min bertan zalarik.
Danok dakigunez, aren luma errez, txairo, sakon ta erlantzez aberats
genduan. Utsune andia itxi dausku euskal zelaian, nekez orniduko dana. Olerti,
pilosopi ta mistikagaiak oso eder yakozan. Bikain litzake guztiontzat aren
idazlan guztiak bilduma batzuetan olerti, mistika ta pilosopi-gaiak argitara
emotea. Goian bego.