Aterki baten bizitza

(Berak azalduta )

G. Manterola

                 I

 Morroi zintzorik ba'da lurbiran

 ni nazala, nok ez daki?

 Zaparradea asten danean

 ni naz geienen Aterki.

 Urkamendian eskegita lez,

 ala txoko bazterrean

 eukiten nabe, baita ni billa

 euria yausten danean.

 Danak ni billa. «Non da Aterki?»

 etxeko danen abesti;

 ni barriz ixil, bazterren baten

 ugazabaren zain beti.

 Alango baten ikusten nau-ta,

 «emen da» diño yaubeak,

 arpegi alaiz erakutsiaz

 pozez etxean guztiak.

 Laster yaubean buru gaiñean,

 perretxiko zabal antzez,

 an noia, txairo, baita zibuka

 burrakan uzaban aldez.

 Alde guztiak negar-malkoka,

 etxeratzeko gurariz,

 ibilaldia amaitutean

 an nozu txokoan barriz.

 Alditxo baten, izerdi patsez

 iturriaren antzera

 egon ondoren, bialtzen nabe

 neure txoko bazterrera.

 Ni antxe barriz txitik ein barik

 atseden aldi gozoan,

 lo aldi eder baten gurariz

 nekaldiaren ondoan.

 Onetan yoan yataz urteak,

 beti gertu dan morroi lez,

 beintzat saietsak apurtu barik

 aize boladan indarrez.

 Aldia baiña errukige da,

 nor da garaitu leikena?

 Emen nozu bai, naiz azur loka...

 Nok daki nire azkena?

 Oldozkun oneik egiñaz negon

 etorkizunan begira,

 tapa-tapaka eldu zanean

 yaubea nengan tokira.

 Eskuan artu, begirada bat,

 atera nindun txokotik,

 artu galtzarpe ta arro yoian

 txakurra bere aurretik.

 An nobaitetik beste txakur bat

 agertu zanez batean,

 alkar-aginka, asarre biziz

 ziran bide bazterrean.

 Egia esan, nire uzaba

 bakemaitalle dularik,

 bien artean bizkor sartzeko

 ez eban galdu astirik.

 Eskuan beste «zerik» ez eukan,

 ta baimen eskatu barik,

 yaso ninduen zartada baten

 lortu zeikela usterik.

 Indar guztiaz astindu nindun

 txakur-bizkarren gainean.

 Aizan zan bat! Uste neban nik

 nintzela azken unean.

 Zorionean baiña bizirik

 urten ba'neban, orraitik

 nire saietsak ordaindu eben

 iñoren obenagaitik.

 Saiets guztiak lokatu eta

 maillatu bizkar-azurra,

 uste neban nik yoan bearko

 nebala beste mundura.

 Era onetan ba'nengoan be

 errukiaren bearrez,

 ez neban beintzat asko aurkitu;

 uzabak ziñon asarrez:

 «Aterki zar au ez da geiago

 gauzako euri aldian,

 yaurti bear dot ondakiñakaz

 erriko simaur artean».

 Biotz-zarrada gogorra egin

 eustan epai errukigek.

 Ixil nintzan ni. Baiña zirudin

 ba-ziñoala norbaitek:

 «Ain zerbitzari zintzo, apalak

 amai au ez dau merezi,

 zuzentasunak lur onetatik

 ezpadau guztiz igesi.

 Baiña zuzentza ez da iñor be

 berekoiaren etxean...

 Alan ba, nire bizitokia

 nok daki aurrerantzean?

 Zarren zoria beti da bardin

 eskar-txarreko ludian:

 danak txeratsu zerbaiterako

 gai garean bitartean.

                 II

 Urrengo goizez ondakiñakaz

 yo neban simaur tokira,

 tamal-agur bat ez neban entzun...

 iñor ez egon begira.

 Itxaropena guztiz galduta

 bein nengoala oldozten,

 zerbaiten bille eldu zan baten

 oinkadak entzun nituen.

 Ikusi nindun ta bereala

 ziñoan agin-artean:

 «Aterki zar au gauza leiteke

 zerbaiterako etxean».

 Goitik beraiño aztertu nindun

 ta astindu batzuk emonaz,

 artu ninduen galtzarpean ta

 eroan nindun beragaz.

 Etxera eldu zanean baiña,

 nire saietsak ikusi:

 au ez dot gauza ezertarako

 ta bazter batera yaurti.

 Iru illetan an egon nintzan,

 gauzezen antzez aztuta;

 etorkizuna, baltza aurrean,

 itxaropena galduta.

 Baiña bizitzan zoritxarrak be

 ez dira amaibakoak,

 pozgarriren bat ba'ki bialtzen

 nozbait gure Yaungoikoak.

 Biotz-bera dan morrosko batek,

 nire zoritxar yakitun,

 ardura andiz artu ondoren

 beragaz eroan nindun.

 Amairu ordu «osategian»

 igaro ondoren nekez,

 atondu nindun, ta or naroia

 erakusten eredu lez.

 Kirtana dauka zidar-apaiñez,

 bizkarra egur antzeko;

 barrena barriz, ez dakit ziur,

 baiña uste dot «latoizko».

 Eun mengelezko soñekoa dot,

 eguzkitako ez txarra,

 euri aldian, baiña, uste dot,

 ezertako ez nazala.

 Alan be, orain, zerbaitzat nauke

 ta ni pozez...! zoruntsua!,

 neu-ongillea dakustalako

 kiloen bat gizendua...

 Eta, izan be, trebetasunaz

 ebatzi dan auzi latz au:

 gauza zar bigaz barri bat egin...

 Nork orain arte lortu dau?

 Nik, beintzat, pozik eskar oneko

 agertu nai dot benetan:

 «Uzaba yauna, eskerrik asko,

 mun dagitzut nik oiñetan».

 Bertsotarako betarik ez-ta,

 amaitu nai dot beingoan,

 gatz geitxoago somatzen ba'dot,

 yarraitzeko urrengoan...

                 Post scriptum:

                 Nire ongille biotz andiko

                 nor dan yakin gura zeunke?

                 Abade yaun ta agurgarri dan

                 Zubeldia'tar Pilipe.

               Honiton (England) St. Joseph Ikastetxean. 1940'go Lotazilla-6gn.