Askatasun-bideetan

Aurraitz

 Berunbil aien txistu meak

 arima ebagi lezakeen!

 Guda-mutil baten zauriak

 maitasuna odolez usten.

   Berunezko egun latz areik

 errukirik iñon etzuten.

 Gudearen zarata sorrak

 tamaltasuna erail zuten.

   Eun iskillazkarren menpean

 azkenerantz ioian eguna.

 Guda-zelaiko agerrian

 erosta batzuen biguna.

   Mendiak beera arrats-aizea

 sutauts ta odol sundez kutsu;

 zauritua alan lagatea

 betiko gendukean mintsu.

   Ortzean etzegon izarrik,

 ametsak artega illotz-artez:

 Egundo olako gau itzalik!

 Baso ta mendiak negarrez.

   Iru urten giñan luganatik,

 gudaren samiñak lepoan:

 galtzaiduen zaratak goitik,

 tatarrez odol ta il artean.

   Bizitz-ertza oñetan amil,

 bi el giñan gaixoa gana.

 Bala baten zauriak isil

 eroan zigun irugarrena.

   Goizaldeko itzal urratuan

 iltzat laga zun erasoak.

 Nekezko ordu samintsuetan

 igasi zion itxaroak.

   Azkenetan zetzan, gaixoa,

 odol-idoi baten aratin;

 inguruan gorpu-pilloa,

 Ene Ama! egian zotin.

   Etsairen lugana ur-samar,

 oldozkunak inguru urduri.

 Guda ankerra! Zuk aña negar

 munduan ezerk ez daragi.

   Ots txikiena gendukean

 toki artan salatari.

 Etsai batek añenka iñoan:

 «Il bedi euzkotar txar ori!»

   Gau baltzaren altzo itzalean

 zotin artez itzak bildurrez;

 Euskeraz entzun zigunean

 zirkin egin zuan adorez.

   Sei zauriz ioakan bizitza,

 iztar, beso ta bularretik.

 Otzaz dar-dar, nekez biotza;

 alako gau samingarririk!

   Lipar estu artan ez geukan

 negar egiteko astirik.

 Arri baten oste estal genuan,

 erdi narraz bizkor ta isilik.

   Zatitu nuan soin atorra,

 zauriak lotu geniozkan.

 Gudu-tresnen ots erailkorra

 geu billa zebillan artean.

   Gau ankerraren neke barnan

 geutarrakanuntz larrapastaka:

 zauritua batak lepoan,

 iskilluz beste saiezka.

   Dana sutan, danbadartean;

 iskillazkar boladak esi;

 leiza baten amildu nintzan,

 Uste, lurrak nindula iruntsi.

   Alak eta lerrak irtetzen...

 Ezin arkitu beste biak.

 Gau azalean, samin-baten,

 lagun billa iretzan uluak.

   Giñar-oste baten zetzazan

 Ua lako iazokun latzik!

 Laguntzalea il agiñean

 genkarran gizagaixoa isillik.

   Gorputza otz, gogoa larri,

 erio-lakioz illuna.

 A bai bazan istillu gorri!

 Artega barruan kemena.

   Suzko bakartasun-erdian

 biotz-taupadak itaunari...

 Zer egin estutasun artan?

 Kemen eske itz nion Goiari.

   Bildurra estu bularrean.

 Aberriaren oroiak min...

 Besoetan ikusi nuan

 lagun kutunena iltzen, samin.

   Laztan samur bat emon zidan

 odolez busti, amarentzat.

 Otoitzik biotz sakonean,

 alde nintzan geureakanat.

   Goizalde odoltsuan mingots,

 sutan zirauan aberria.

 Guda-zelaian berein illotz

 «Lenago il» zan gure ikurdia.