Ixiltasuna

(«Mendekoste bestetan» bezala)

Orixe

Ixil-aurre

 Nere lore baratza

 gelaren alboan datza;

 ematen dio zentzu banari

 bererik zaion emaitza:

 begi, belarri, sudur ta sapai

 asetzen dira baltsa.

 Eguzkiaz batera

 txoria xintaz atera;

 garoa lurrin biur dediño

 elkarren lagun gera.

 Baiñan oberik entzuteko

 irtengo naiz oianera.

 Oiana, dan aiña zabal,

 gainberoak erdi zapal;

 geldi geldiro arontz onontza

 bakar naiz itzalez itzal.

 Oiana ta ni batean gaitu

 ortziko urdiñak estal.

 Nere baratzak ez dun

 soiñua gogo dut entzun

 txioa baiño sorrago dala,

 arek ukitzen nau lagun,

 Ua lakorik belarri onek

 ezin arkitu du iñun.

 Erlerik ez dut ikusten,

 zurru-murrua sumatzen.

 Kakao-arra zaion zugatza

 tantai orotan gailentzen;

 Ameriketan —gelgarri dana—

 zugatz aundiak loratzen.

 Ostorik ez ta lorea,

 lore biur dan erlea;

 sorgiñ-inguma xuri-gorrixta

 muskil gaiñetan ernea:

 urruti-soiñu sorgarria da

 belarri auen asea.

 Elur maluta bezala

 Ilbeltzean iausten dala,

 noan bidea estalia du

 egiñez neri magala.

 «Zapal nazazu, seme, ari zait,

 gure nagusi zerala.»

 Aundi aundi noa bidez

 oianak didan itzalez;

 ager diranak, nere oiñetan

 iaurriak esan ditekez:

 ikus noraiño makurtzen diran

 ni iaun ezagutu naiez.

 Zeri nagoen begira?

 — Ikuskarien erdira.

 zeru eta lur tarteko denak

 nik nai nukena ez dira.

 Ez da begiz ikustekoa:

 oien guzien argi da.

 Entzuten ari naizena

 ez da furrunda ozena;

 beroak berak moteltzen ditu

 egalak eta eztena.

 Oiana ta ni batean gaitu

 lotara deitzen azkena.

 Andik nere beitaz, nora?

 — Nere gelako zokora.

 Basoan suma ditudanetan

 gauza bat neri gogora:

 erle-soiñua baiño meiago

 dan marmari zorakorra.

Ixil-aldi

 Itxi ditut bi begiak

 loari ederretsiak;

 eme emeki itzali zaizkit

 basoaren marmariak;

 baiñan oraindik etsirik

 zin artu dute belarriak.

 Gauez ere zur da betik

 lo-zorroaren menpetik;

 erdi-lo dala, entzun gogo du

 xurru-murru meietik:

 beti lirauken otoi-soiñua

 sortu ledion barnetik.

 Guziak sogor, au ernei,

 otoitzerako doi da gai.

 Goi-arnasari laguntza eske

 luzaroan dago erpai:

 ez baitaki nai bezain garbi

 Goiko Iaunak zer luken nai.

 Geroan, intziri miña

 iñolaz esan eziña;

 ordu luzetan atertu gabe

 nik ordez bestek egiña.

 Ara bildu zait bortxarik gabe

 indar aul denen ekiña.

 Begi-txuku, arnas-bakan

 arri dagonaren gisan

 entzun aski dut intziri miñau

 barnean zer ari zaidan:

 otoitz oberik ez dut asmatzen

 erbeste illun onetan.

 Lana bestek egiten dit,

 aspertzerik ez dagokit.

 Otoitz egiten sekulan baiño

 orain obekigo dakit.

 iñork entzuten ez dun zotiña

 aldian aldian darit.

 Paul Bakarzale'ren lana

 negurturik ian-edana

 bostogei urtez epeldu gabe

 artara baitzan emana;

 poz aundietan negarrez urtuz

 irauterik etzeukana.

 Aspaldion opa nuna,

 ondasunen ondasuna:

 animarena ez-ezen,

 bai ta gorputzaren osasuna.

 Nere urteen luze laburrez

 bedi Iainkoak nai duna.

Ixil-ondo

 Zokotik irten bearra

 ibar negartsu ontara.

 Ixilaldiak otoitzarekin

 berritua dit indarra.

 Alegingo dut ote dezadan

 txuka besteren negarra.

 Gaiztakeri ta gezurra

 —betea baitute lurra—

 burrukatzeko egokiko dut

 nere indarren apurra.

 Arnas Gurenak eman begizkit

 ago ta luma zugurra.

 An Euskalerria sasi

 —oker ez ba'dut ikasi—

 etsaien gudak erruz omen du

 landako muria nâsi.

 Ola ba'dago, ez nuke gogo

 etxera bidean asi.

 Il naiago dut, batera

 bizi gelditu, bestera;

 zer gerta ledin ikusi-naia

 onezko ba'da, bide da;

 gaitzez ba'ledi, betor Erio,

 onez ba'da, biziera.