Zahar baten etzanaldia

Manex Lanathua

 Igandea da. Igande arratsaldea.

 Arratsaldeko biak, udaberriko aro zoragarria, izadi osoari lili eta izerdia dario.

 Ezkaratzeko ate erdia zabalik dago... horra hor aitatxi zaharra badatorrela... etxe aintzineko harri lauzean

 jartzen da.

 Hasperenka eta zinkurinka pareta zuriari emaiten dio bizkarra, eta hor, berogian, ttukun ttukuna, bildu

 bildua, xoria bere habitik bezala, airatzen zaio gogoa...

 han, han, hantxet,

 gora, gora, lano borobila baino gorago,

 hegaldatu zaio gogoa...

 Denbora joan da,

 beste bat etorri

 eta nire larruetan

 ikusi ditut herrialde berriak sortzen.

 Gorputzeko zainak nituen

 erreka harritsuak

 haragi heziak mendietako buztin lepartsuak,

 zelaiak hetsi ditut

 eta gogoa utzi

 joan zedin bortu askatuan barna...

 Oroitmenak zeraman hegiz hegi, oihan hegietarik

 aran bigunetara...

 horra hor, bere haur denborako aran ederra,

 alegiazko zaldiaren bizkarrera beldurrik gabe,

 gizon geihen bat bezala igan zen...

 ixtaklok,

 ondoztegi zurpailaren gainean ixtaklok

 zango mehe zintzilak balantzan

 jarri da haurra...

 bainan berak ez dakiela, ondoztegi zurpail hori,

 olerkiaren zaldi basatia da... zaldi ikaragarria,

 mendeak eta belaunaldiak lauzkatzen dituen zaldia.

 Zaldi horrek ez dauka zaldun gaztearen axolarik,

 eta baderama, baderama... bere lurrerainoko

 kumaren haizeaz zafratuz...

 - Ixtalklok

 ondoztegi zurpailaren bizkarrean

 zaldun gazte hezgaitzak

 arri! arri! dio

 garrasi beldurtuan

 desafiozko zaldiaren lanazko trostari.

 Arri! Arri

 Haurnoaren boz alaia

 gizon zahar baten oihu hauskor erdoilari

 nahasi da.

 Aspaldiko haritz nasaiaren itzal goxoan,

 haurno bat zegon ixtaklok,

 zaldi zurpailaren bizkar hezur zorrotzean

 Ke eta gar, ke eta gar, aztaparretan

 joan dira zaldi zaldun

 Ibarlako bide gorde harridunetan...

 Belatxa iduri, erroitzean beheiti eta goiti,

 harri zorrotzetan josteta eta zeiharka,

 zaharraren gogoa, badoa bere hemezortzi urteetaraino,

 hori izan baitzen gertakari triste horietako bat.

 Bakarrik, bere erleeri, erlandaren sekretuan salatu ziena

 Doluzko arropak

 jantziko ditut, doluzko egun hartan,

 ezkoa eskuan,

 boneta bestean,

 agur diozut,

 etxeko erlanda

 erlanda maitea.

 - Entzun solas hau,

 entzun, zuek erleek,

 nire desgrazia,

 ikus zuek erleek,

 daukadan beztia,

 doluzko jantzia,

 arropa beltz hau,

 eta, begien bustia.

 -Zuri noakizu,

 etxeko erlanda,

 mendiko lilien,

 dantzari trebeen egiazko plaza,

 zuri noakizu, zuri hizketan.

 Ahuxkitik eta Iratira, badoa belatxa,

 gainez gain urratuz lanoak eta belarrak, urratuz euria

 eta ihintza... Horra Irauko ateka, Albintze, Okabro,

 erreka saro, etxola, ardiak, zakurra, oihanak...

 Nire urratsean

 larrean eta izerdian

 hats akituan

 mendiaren urratsean

 ixil ixilik

 denboraren urratsean

 haizearekin

 hotz eta beroarekin

 urratsaren trenpu onean

 oinhutsik

 soroz soro

 belar goxoan

 banindoan bortuko urratsean

 Udaberriko egun zoragarri hortan, etxe aintzineko

 paretari kontra lo zagon zaharra eta hantxet gora,

 gora zeruan, ulitxa bat bezain ttipi badabila

 arranoa, arrano beltza

 Etxe bizkar, gizon bizkar,

 hezur zorrotzen eternitate ahantzia...

 hiri arima, arranoaren suzko hegalak,

 hiri, basa bortuetako hegal ixilik.

 Lanbroetarik erori zaigun

 eguzki zirrista busti marratua

 ator! ator

 arrano beltz maitea

 hegatz urratuen bizkarrera.

 Iloba tipiak inharrosten du aitatxi,

 atorra besotik tiratzen du "Jatzar zaitez!

 Jatzar zaitez! Aitatxi!" dio haurnoak.

 ...ulitxa bat bezain ttipi, gora gora,

 hantxet, lanoa baino gorago, bortuko haizean

 xixtukan arranoa gora doa... gora eta gora...

 Zahartasunari urrats hau gaztetasun...

 hartz gorriaren urrats heldua.

 Oihan librearen urrats irainkorra,

 oinhutsik,

 soroz soro,

 banindoan

 bortuaren urrats ikasian.