Barruntza-leyoan
Bedoņa'tar Jokin Aba
Loak ar bitza, loak ar bitza gudozte-kantak,
dunbots zakarrak, beude gaurdanik ixillean...
Zarate orde, otsera bitez, biotz ormetan,
lelo xamurrak, argiz ez ezik, gau beltzean.
Erna bekio zugaitz il oni kima berria:
loretu bedi maite oparen gar zurira
ta itzal goxoan aterpeturik, yosiko ditut,
adi sutsuak orri ta loren intzirira.
Nora noake, maitasun-eske, neregan baitet
ederrik oro berezko ditun maitalea?
Nola nabilke, argi-zaletsu, barren baitigart
sukar miazka, kixkaltzen nauen su-labea?...
Oraindaņoko ene begien lauso gorria!
Barren etxeko axolage ta lo-zorroa!
Irten-sartuka, yoran-izerdi, yarduki-eta
nabari ez nik, ate-zai zegon usotxoa!...
Izpi zorrozki, geziko al nau maitale orrek!
Lerruko al dit griņa makurren gaitz-burua!
Maite gelako ardantegian estu loturik,
mozkor nazala, natzaion gaurtik zoratua!
Uxa ditzala, oroitza zear digarozkidan
ekaitz-laņo ta elur aurreko bekaizketak.
Ta ipar mearen ega zurira yoko dizkiot,
amets gorritan, ernemin dauden maitaketak.
Badantzuizkiot, ixil bederen, barrun-barrunki,
bere mintzaren zur-murru leun ta eresiak...
Ta aspaldi ontan laņo-marakar nola ixuriko,
zor dizkiodan asperen-tanta bioztiak...
Bil nadin noizpait, ero galanta au, barren ontara,
nagon gelditxo biotz leyoan tinkatuki.
Maite pill-pillak, daragitala yo ditzaiodan
espa biguin ta leya zorrotzak txinpartari...
Maite-aroan... lur-maite miņak garratz ninduten
ez yan ez edan, arat-onata narabilten.
Biotz-kondoan kabitu ziran zale mirriņak
garai obeko azi gazteak il zituzten.
Larrutu zidan barren zugaitza eguzki-ezak;
pipi-gorriņak yan zizkioten kimatxoak...
Ta azala zear bidetu ziran txingurri beltzak
bana-banaka moztu zituzten goiko-ostoak.
Migura baizik etzan ageri adar ertzetan:
beso zaintsuak, ezur iduri, sutarako.
Ta illundi-loan lasaika zetzan muxar gaiztoak,
begiz yo zitun bere sustraiak kabitako.
Beingo batean ate-danbada entzun deritzat
ta atera nintzan, giltza eskuan, an nor ote...
Ta idekitzean, ura bai zala maixtar bakoitza!...
Ondasun oro eskeņi zidan biotz-orde...
"Sar zaitez, bada, erantzun nion gela onetara...
ortxen zaudeke zure gogora nai adiņa".
Ta au entzutean zuzendu zidan argi-zirrara,
ene neregan ikusi nuen loi-osiņa!
Arrezkeroztik ene aularen sendotasuna!
Arrezkeroztik barren etxeko poz ta atsegin!
Naiz, laņo egon, zeru ta lurrak enegan beti
enegan beti euzki-urrea dirdai-oztin!
Zabaldu zaizkit noizbaitekoan biotz-begiak
noizbaitekoan upatu bai det maitalea.
Ta ikuste uts-utsez, bereixko balitz etxe ontatik,
bertanxe nuke zorigaitzaren zaztadea.
Beranduegi ai! zoritzarrez, ezagutu det:
beranduegi ate-yokara naiz oartu...
Egunik-egun biotz atean noiz idekiko,
ta itxu beltz onek muzin gaiztoan, ai! giltzatu!
Oraingo nere zentzu galduen itzarri ona!
oraingo nere begi lausoen ikusia!
Lengo ederra narda dakuste narda, ordea,
emen litezken eder oroen iturria...
Emen dagokit, emen dagokit ene maitea,
biotzak baitu sumatzen bere agerpena.
Zai dagokio, pozaren mende, noiz elduko-ote
zentzu guzien zorabio ta zoramena.
Auxe biotzen egon luze ta pilpil berdiņa!
Auxe ixillaren adigarrizko yardun goxo!
Arantzak sartzen balizkit ere, nere biotzak
ezten-zulotik zorun beria gaur artuko.
Igortzi-leunka euslari dauzkat bere besoak;
bere niniak ene begien ur-ixpillu.
Ta argi-yarioz dagizkidaken mintzo eztiak
esker berri ta biotz-yantzien edergaillu.
Arnasa batek darabil gure bular-auspoa:
taupari berak biotz-umea pilpiratzen.
Ta udalen-lorak eguratsera liraken eran,
maite-larrosa muxuan zaigu gorrixtatzen.
Maitasun izpiz urtuki dago nere gogoa:
zenbat yaramon, ainbat biotza goriago.
Ta argi-dirdaiak lillura duan txoriņoa lez,
galda zuritan eguzki orri begi nago.
Mintzari baitet... mintza ni ere: ta ixil banendi
laister lekarkik biotz-taupadak erantzuna.
Ta izpi-malutak yoa bai nintzan, ernaratzen dit
barrun-mamiko xamur-jarien leuntasuna...
Ta arreta luzez belarri nago bere mintzora,
ziņez dalako eztia bere yardunean.
Ta aize biguņak daragioten arrosa bik lez
amets dagigu buruak gurka laztenean.
Ta ipar beltzera lore-pitxia barruntzen dan lez
gure gogua, ekin gaiztora, ximurtzen da.
Ta alkarri eutsiz, barruti ontan indartsu gera
orro ta txistu gain dan tartean gaitz-egada.
Nere bizia ezta nerea, berea baņo,
bera ordea nigan bizi zait bat egiņik.
Ta intxaur adarrak, ez oi duten lez esnerik gabe,
nerez ez dakart yan-gai liraken zitu onik.
Baņan neretzaz ezin detana, Maite onekin
naya dan beste une batean egiņa da.
Oro dezaket benonekin bat: baņan au ezik
bertatik nuke gaitzik latzenen zaparrada.
Maite dut, maite... maite egaztiak egadak aiņa
maite... illargiak kuku-igaria gauan beste...
Maite nau, maite... maite dirdaiak ispillua lez
maite... edertiak ume xaloak bezelaxe.
Ta argi-txintara elur-tantoak letorzken eran,
arraka datortz eguzkitara biotz-miņak.
Ta izpi-urreak damaien bidez loretzen dira
aspaldi zurbil zirauten adar kukuliņak.
Itxu-birari aterea da xaguxar beltza,
euzki-zerrendak txoko illuna tink orduko.
Ta armiarmaren dantza-sareak dilindan dagerz
itur-ariak euzki ixlan baņo diztiago.
Urre ta lore dirdari dago barren-etxea;
izar-yantzirik zutirik daude onbideak.
Ta agur-ereska makurtzen dira maite-aurrean
gaurdaņo ezin legozken zentzun gaizkilleak.
Bizi berria txerta dit nere odol-zaņetan:
ote ta arantzak larrosa zuriz pinpirrinpin:
Ta arkoskopera labain zegion goi-esker-urak,
orain zugaitza muxuka ari da leyar-oztin.
Ixil nadin da... bertan dantzuzkit, arrosa tarte,
urretxindorren xinta kixkur ta oroimenak.
Ta berartantxe izpi-bustika, egati dauden
goi-uxotxoen papar aleko asperenak.
Oro det izpi, oro det lore, oro det kanta,
ene gogoak ikusi baitu aldaketa!...
Gela ontara ene maitea sar ezkeroztik
biotz-ezurrak bai dute naiko loraketa.
Etorria zait beronekintxe ondasun oro;
berezko ditu asma litezken on-iturri.
Ta udaberriak azi gazteai demaizkien lez
ene gogora esker-euriak dixurizki.
Ez al dit iņoiz iges egingo maitale onek!
Ez al dut ai! nik etxe ontatik baztertuko!
Maite-aduak egingo al du, gu izan gaitezen
bera neretzat ta ni osoro, beretzako!
Urtu dezala geroz geiago biotz-lausoa:
zabal bekio ezaguraren nini-izarra...
Ta alkar-izpien beroak laixter urre kuskuak
auts-antz nituzke urrin-malutan parra-parra.
Iņoiz ez al dit nagiak yoko barren-karnaba.
ez al du utziko aita dagon xinta mea:
Egunik-egun aituko al zait maite-leloan,
gozatu dedin irakas dion maitalea.
Ta abesti orren oyartzunera pizkor genuzke
maite-eguerdien agon luze ta bazkal-mintzo
Ta arratsaldeak, izpi-euritan, lekarzkiguke
maite-koluxken izar zuri ta zorun-ardo.