Artzaina eta bere gasnak
Larrondoberri
Den berria, den chaharra,
Huna kondera bat ez tcharra
Ez hala-hulako errana.
Bain sentsu handia daukana
Beihalako egunetan
Aldudeko mendietan,
Bazen artzain famatu bat,
Naski ez baita hambat
Orai halakorik
Ez-eta idurikorik.
Izena zuen Arkulo.
Gauaz ez egunaz etzuen egiten lo,
Edo guti bedere;
Batzuek zioten ere
Etzuela lorik
Begi batez baizik.
Jausten zen menditik igandetan
Mezara eta jateko-ketan
Behin hala heldu zelarik
Bizkarra gasnaz betherik,
Jausten da patar bat behera.
Gero igaiten bertzera.
Gainera heldu deneko,
Izerdia darioko.
Behar duela hats-hartu,
Karga lurrera ematen du,
Bainan ematean lurrera
Hor doha gasna bat gain-behera.
Min zitzaion Arkulori
Hau uztea gasna hori.
Gure artzainak baitzuen izpiritu,
Etzuen bere gasnaz etsitu.
Zer egin ordean? hau? hori? hura?
Azkenekotz heldu zayo burura,
Hainitz asmu duenean erabili,
Behar duela bidali
Gasna galduaren bila
Bertze bat gogor eta birihila.
Bat hazta, bertzea hazta,
Bazuen ezik non hauta.
Hartzen du bat, segur ez ustela,
Eta mintzatz zayo hunela:
«Gasna maitea, habil beheiti
«Erakartzera laguna goiti;
«Bidean ez ibil jauzika,
«Bainan emeki pirritaka,
«Beldurrez hauts dezakan burua,
«Hartaz nik bainuke damua.»
Nola erran, hala egin.
Igortzen du gasna. Gasna badoha arin.
Bai, artzainak ikusi zuen goaten,
Ez ordean gibelerat itzultzen,
Ez biak ez bat ere.
Etzuen etsitu halere.
Traba zerbaitek othe zaduzkan bidean,
Hirugarren bat igortzen du kuchean.
Hau ere nombait gelditu.
Bidean othe zen eritu,
Arkulok igortzen du bertze bat;
Egin zuen hunembat eta hambat,
Non azkenekotz zakua
Gelditu baitzen hustua,
Eta gasnak goan pusketan urera
Hango arrainen haztera.
Orduan Arkulok buruan min...
Berantche!... etzen gehiago zer egin.
Nora dago solas hunen aria?
Hunek erakusten du jokolaria,
Zeinak galtzen badu urhe bat jokoan,
Ez baitu etsitzen berehalakoan.
Galdea atzeman nahiz,
Irriskura doha berriz;
Beti berotuz dihoa
Azken sosen adioa
Ikusi duken artekan;
Eta ordu hartan,
Urrikiak alferretan,
Zuhurra Jostatzen da negurriz.
Diru guti jokotan igorriz.
Beldurrez geldi turrin
Arkulorekin berdin.