¡Arrats izugarria!

Serafin Baroja

     1813'garren urteko Abostuaren

     azkeneko gabari

     (Serafin Baroja iaunak idatzitako olerki au,

     1819'ko Iraillean (orain 47 urte)

     egindako Batzaldian saritua da.)

 Gorriak daude goiak urrutiraño;

 Ageri dan guzia gorria dago,

     ta lurrak baño

 izutzen du zeruak askoz geiago.

 Argitan zabaltzen da zeru goibela

     illargi gabe,

     ¡zer doakabe!

 odoiak su garretan balitz bezela,

 ta infernuak balira gabaren jabe.

 ¡Arrats izugarria! ¡Ordu tristeak!

 ¿Nora begiak jaso, penen kupiran

     Malkoz beteak,

 zeruak ere bada etsai baziran?

 ¡Uri leial gaisoa garretan dana!

     ta zeru gorrak,

     agitz gogorrak,

 irabiatzen ditu berriz gu gana

 elementen boaldan suzko kanborrak.

 Itsasotik sortuko lanbro dokaitzak,

 burrunbadan igoak turmoi tartean,

     ziran ekaitzak,

 eta zartatu orduko, tximist kolpean,

 odoi gañeko labe sutu artatik

     jasa ta ujola,

     eurizko errola,

 amiltzen zan lurrera, iduriturik

 itxurten ote ziran sua ta odola.

 ¡Sua ta odol gorria! Naga ta ikara,

 sutunpadak, ansiak, illkintza nun nai,

     tximist dardara,

 biziak ta bizitzak garren errakai

 ta ixil-ixil, zijoan odol erreka,

     karrikan bera

     itsas aldera

 iturria geiturik illak taldeka

 ez bazetorren sua eragoztera.

 Zeru lurrak aserre... Ustez anaiak

 atserritik ziranak gu gana etorri

     ziran etsaiak.

 ¿Nora bada begiak jaso ta egorri?

 Ez lur, ez etxe, es esku, biotz tristea

     noraganatu?

     nun anparatu?

 ¡Burniz edo berunez laster iltzea,

 noralderik onena zan aukeratu!

 Gizon ordi taldeak askai likitsan

 etxerik etxe dabiltz leian iñoren

     diru irritsan,

 onraren zale, burniz pasatu ondoren

 arpegi eman duen aita, semea

     edo gizona

     iltzen dagona,

 sentiturik batean agoni epea

 ta ansi triste larri bat deitzen diona.

 Zarrak, naiz egon zarrez obiko atean,

 ez ziran barkatuak, ain gutxi eriak,

     beren oyean

 illak ziraden; ume jaio berriak,

 gorde nairik, gaisoak, amen kolkoan,

     bien biotzak

     burni zorrotzak

 urratzen ditu, ta amak iltzerakoan

 igaro bear ditu laidozko lotzak.

 Lotsa ta ilkuntza...! Baña nora naiz eldu?

 Ez, erritar maiteak, ez det nai zuen

     beta goibeldu.

 Gure asaben gabe gurtu nai nuen,

 jarriaz begi aurrean aien kondaira,

     birtute aienak

     danik onenak,

 zer diran bizia utsi ta argi joaira

 beti ikusi zazkigun beren izenak.

 ¡Asaba zar gureak joanak mundutik,

 Numanzitar errutsu aien modura

     bizia emanik,

 igo ziñaten zuzen zeru altura!

 Jaukan bere saria dizute ematen

     ordu ezkero;

     bai errauts bero,

 martireak bezela igo ziñaten

 sugar Donostikotik pasa ta gero!